روسیه پیوستار اقدامات توسعهطلبانه غرب در قالبها و جغرافیاهای مختلف از گسترش ناتو به شرق تا سپر ضدموشکی و از «سیآیاس» تا خاورمیانه را بازی صفری میداند که موفقیت غرب تقویت «برتری راهبردی» آن و همزمان بیرونگذاری مسکو از ترتیبات منطقهای و بینالملل را در پی خواهد داشت. بر همین اساس، «مقاومت مستقیم» را راهکار موثرتری برای ممانعت از آسیبهای این سیاست تهاجمی تشخیص داده که جلوه آن در الحاق کریمه و اقدام نظامی این کشور در سوریه قابل مشاهده است.
دریای خزر و نواحی اطراف آن یکی از مهم ترین مناطقی است که اغلب اهمیت آن در میان سایر چالش هایی که آمریکا با آنها مواجه است، گم می شود. دریای خزر در قلب منطقه اوراسیا قرار دارد و محل تلاقی جغرافیایی و فرهنگی اروپا و آسیا است. این تفسیر می تواند به خوبی اهمیت استراتژیک و اقتصادی آن را نشان دهد.
بحران سوریه و ظهور پدیده داعش، ماهیت روابط ایران و روسیه را از یک چارچوب منفعل تاریخی نسبت به نقش منطقه ای یکدیگر به یک قالب فعال مبتنی بر همکاری های منطقه ای و در جهت تأمین منافع ژئوپلتیک تغییر داده است. این تحول خود نوعی برابری سیاسی در روابط دو طرف ایجاد کرده که می تواند بر اهمیت نقش ایران در عرصه سیاست منطقه ای و جهانی بیفزاید.
حداقل در مقطع کنونی تهران به مسکو نیاز دارد. ایران بدون حمایت روس ها، نمی تواند حکومت اسد را نجات دهد. بدون روس ها تجهیزات لازم که برتری دمشق را تضمین کند به نیروهای دولتی سوریه نمی رسید. در مقابل روسیه هم از مشارکت ایران در مذاکرات سوریه حمایت کرد. روسیه و ایران نه تنها بر گفتگوی میان دمشق و مخالفان تاکید می کنند بلکه امیدوارند که موجب بقای نهادهای دولتی سوریه و بشار اسد شوند.
روسیه برای سیاست خارجی ایران، همواره یک معما بوده است. نگاه ما به روسیه نگاهی دوگانه در دوران مختلف تاریخی بوده است. با پرداختن از منظر رهیافت های رئالیستی به روسیه، طبعا باید تحلیل تاریخی در ارتباط الگوهای رفتاری این کشور در دوران گذشته مد نظر قرار گیرد. دیگر آنکه همواره مولفه های ژئوپولتیکی نقش موثر و تعیین کننده ای در حوزه سیاست خارجی دارند.
ولادیمیر پوتین برای نخستین بار بعد از سال ٢٠٠٧ میلادی، به ایران سفر کرد و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا و فرستاده ویژه باراک اوباما، عازم سفرهای خود به خاور نزدیک شد. در این میان، فرانسوا اولاند نیز رقابت مذاکراتی پیرامون سوریه را با دیدار با دیوید کامرون آغاز کرد. در پی آن، انتظار می رود وی به واشنگتن و مسکو سفر کند و نتیجه این مذاکرات، به طور کلی، آینده بشار اسد و سوریه را مشخص خواهد کرد.
یکی از مهم ترین سوالاتی که در مورد پایان دادن به جنگ خونین سوریه باید مورد توجه قرار گیرد، دوام اتحاد مسکو و تهران است. همکاری قابل توجه ایران و روسیه در عملیات های خود در سوریه خط بطلانی بر یک قرن عدم اعتماد میان دو کشور کشید. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روابط دو کشور متحول شده بود، اما اهداف درازمدت این دو همچنان در مقابل یکدیگر قرار داشت.
پوتین فردا در حالی برای دومین بار به تهران میآید که منطقه و جهان شرایطی متفاوت را تجربه میکنند و تهدیدات و فرصتهای مشترکی برای ایران و روسیه ایجاد شده و به نظر میرسد او فهرست بلندبالایی از همکاریها را با خود به همراه دارد. او پیش از این نیز یک بار به ایران سفر کرده بود. مهرماه سال 1386 دومین نشست سران کشورهای ساحلی دریای خزر در تهران برگزار شد که رئیس جمهور روسیه نیز در آن حضور داشت.
انتظار نداریم که ایران و روسیه، «گروه ٢» را تشکیل دهند؟
قدرتهای بزرگ نفتی دنیا به خاطر پایینآمدن قیمت نفت، تحت فشار زیادی قرار گرفتند تا هزینههای خود را کاهش بدهند. معدود کشورهایی سراغ داریم که هزینههای تولید نفت آنها پایین باشد (ایران و عراق از این دسته هستند).
اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال ١٩٣٩ بخش های بزرگی از خاک لهستان و فنلاند را به تصرف خود درآورد و فرانکلین روزولت اعلام کرد اتحاد جماهیر شوروی « دیکتاتوری مستبد همانند دیگر دیکتاتورهای جهان است» و خواستار تحریم علیه این کشور شد. طولی نکشید و امریکا وارد جنگ شد و ما رسما با جوزف استالین به همکاری پرداختیم- مردی که یک میلیون نفر از هم ولایتی های خود را در خلال پاکسازی بزرگ ١٩٣٧ تا ٣٨، قتل عام کرد.
فرمانده اسبق نیروی دریایی سپاه با بیان اینکه عبور موشکهای روسیه به شدت به ضرر ایران بود، تاکید کرد: ایران نباید اجازه این کار را به روسیه میداد و باید نسبت به این اقدام اعتراض میکرد و اکنون نیز نباید اجازه چنین کاری را به روسیه دهد، زیرا این اقدام به مفهوم نا امن شدن آسمان ایران برای پرواز هواپیماهای عبوری از فضای ایران است.
خبر اخیر درباره اینکه روسیه سامانه دفاع موشکی اس – ٣٠٠ را به ایران تحویل خواهد داد، دولت های غربی و اسرائیل را سراسیمه کرد. قرار است روسیه ٥ یگان از این نوع سامانه را شامل موشک های دوربرد زمین به هوا هستند به ایران تحویل دهد. قرارداد فروش این سامانه ها در اصل در سال ٢٠٠٧ بین دو کشور امضاء شد. گفته می شود روسیه ظرف ١٨ ماه این سامانه ها را به ایران تحویل خواهد داد.
برخورداری ایران از مجموعه «اس – ٣٠٠»، قدرت تدافعی این کشور را تحکیم خواهد بخشید و حمله علیه تاسیسات نظامی این کشور را دشوار خواهد ساخت. روز دوشنبه، سرگی چمزوف، مدیر عامل شرکت «روس تخ»، به خبرنگاران خبر داد که قرارداد با ایران در خصوص ارسال مجموعه زمینی – موشکی «اس – ٣٠٠» به این کشور به اجرا در آمد. امضای این قرارداد به این معنا است
ولادیمر پوتین با اقدامات اخیر خود درموضوع سوریه با یک تیر دو نشان زده است: هم پرزیدنت ”اسد“ را در کاخ کرملین به حضور پذیرفته؛ و هم همزمان، گردهمائی چهار جانبه ای (مرکب از ایالات متحده، روسیه، عربستان سعودی، ترکیه) را درباره «پویش سیاسی» محتمل به دنبال ضربات نظامی، سازمان داده، و به نظر می رسد که فرانسه باز از بازی عقب افتاده باشد.
اقدام
غیرمنتظره نظامی روسیه در سوریه که معادلات را به طور نسبی تغییر داده،
ویژگیهای جدیدِ قابلتأملی دارد. صرفهنظر از موفقیت یا عدم موفقیت نهایی
این اقدام، نفسِ انجام آن، سیاست خارجی روسیه را از وضعیت غالباً منفعل در
خاورمیانه به وضعیت «مبتکر» (هرچند نسبی) ارتقاء داده و مدعای
«فعالمایشاء» بودن غرب در این منطقه را به چالش کشیده است. هم از این رو،
هنری کسینجر این تحول را جدیدترین نشانه از کمرنگ شدن نقش آمریکا در
خاورمیانه دانست.[1]
اندیشکده بروکینگز در یادداشتی به قلم سرگی آلکساشنکو، عضو ارشد اقتصاد و توسعه جهانی این مؤسسه آمریکایی و معاون اسبق سرپرست بانک مرکزی روسیه، و رئیس اسبق شعبه روسی شرکت خدمات مالی مریل لینچ به جنگ داخلی چهارساله سوریه و سه بازیگر اصلی خارجی این بحران، یعنی آمریکا، روسیه و ایران پرداخته و با بررسی احتمال اتحاد میان این کشورها در خصوص سوریه به این مشاهده مهم میرسد
با حضور روسیه در سوریه ساختار ژئوپلیتیکی منطقه که چهار دهه قدمت دارد، در حال فروپاشی است. از این رو، آمریکا باید راهبرد جدیدی در این باره اتخاذ کند و اولویت های خود را نیز تغییر دهد.
بحث ها در این باره که آیا طرح جامع اقدام مشترک با ایران در ارتباط با برنامه هسته ای اش سبب ایجاد ثبات در چارچوب راهبردی منطقه خاورمیانه (غرب آسیا) شده است یا خیر،
مقامات ایران برای این که متوجه شوند ماجراجویی جدید روسیه در جنگ داخلی سوریه منجر به ایجاد اختلال در کنترل ایران بر این کشور می شود، نیازی به توجه به حمله موشکی روسیه از دریای خزر و اصابت آن در خاک کشورشان ندارند. همان گونه که من قبلاً هشدار داده بودم ورود روسیه به سوریه برای کمک به حفظ حکومت اسد می تواند منجر به مخاطره افتادن اهداف استراتژیک ایران در سوریه شود.
عملیات نظامی روسیه در سوریه نه تنها سبب ادامه بر سر قدرت ماندن رژیم بشار اسد رئیس جمهور سوریه می شود بلکه سبب تقویت نیروهای نیابتی ایران در این کشور می شود و آنها را قادر می سازد در دیگر درگیریهای منطقه تهاجمی تر عمل کنند به ویژه در یمن که در آن جنگ بین شورشیان مورد حمایت تهران و عربستان سعودی ماه هاست که شدت گرفته است.