کمرنگ شدن خطوط قرمز اسرائیل در سوریه؛ تأثیر اقدام نظامی روسیه در سوریه بر رویکرد اسرائیل به ایران

کمرنگ شدن خطوط قرمز اسرائیل در سوریه؛ تأثیر اقدام نظامی روسیه در سوریه بر رویکرد اسرائیل به ایران

ژنرال نیکلای بوگدانوسکی، معاون رییس ستاد مشترک ارتش روسیه، در سفری نادر روز سه‌شنبه به اسراییل رفت. هر چند نمی‌شود نام آن را دیداری دوستانه گذاشت:   اگرچه روابط روسیه با اسراییل از دهۀ 60 و 70، یعنی زمانی که اتحاد شوروی تامین‌کنندۀ سلاح جهان عرب بود و مناقشۀ اعراب و اسراییل را جبهه‌ای دیگر در جنگ سرد می‌دید، پیشرفتهای چشمگیری داشته است، اما اسراییل هنوز هم به مقاصد مسکو در منطقه با دیدۀ تردید نگاه می‌کند. در موراد نادری که مسئولان دفاعی یا حتی ژنرال‌های سابق اسراییل به روسیه سفر می‌کنند، همیشه لپتاپها و موبایلهایشان را در خانه جا می‌گذارند، چرا که از تلاشهای روسها برای هک کردن و استخراج اطلاعات می‌ترسند.
 
اما اسراییل و روسیه مسائل مهمی برای بحث دارند که حتی به دلیل عدم اعتماد دوجانبه نیز نمی‌توان از خیر طرح آن گذشت. دخالت روسیه در جهان عرب، از طریق به کارگیری دهها جنگدۀ سوخو در شمال سوریه به همراه چندین سیستم ضدهوایی و صدها سرباز، که به برهم خوردن معادلات منجر شده، خاورمیانه‌ را در بهت فرو برده است. پس از چهار سال و نیم خونریزی و بن بست در میدان نبرد، بشار اسد ناگهان در موضعی قرار گرفته به او امکان می‌دهد تا چند وقت بیشتر رژیم خود را حفظ کند. حملات هوایی مسکو علیه نیروهای شورشی، همچنین می‌توانند اولویتهای استراتژیک اسراییل را در سوریه به خطر بیاندازند و خط قرمزهایی که این کشو برای بسیاری از بازیگران در درگیری‌های سوریه تعیین کرده بود را کمرنگ کند.
 
اسراییل شاید اولین کشوری بود که از حضور تازۀ روسیه در سوریه خبردار شد، یا حداقل اولین کشوری بود که این موضوع را برملا ساخت. اواخر آگوست، مقاله‌ای با عنوان "جنگنده‌های روسی در آسمان سوریه" در نسخۀ انگلیسی روزنامۀ اسراییلیِ یدیعوت آحارونوت منتشر شد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل، در جریان دیداری فوری از مسکو در 21 سپتامبر، سعی کرد ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه را متقاعد کند که مانع هر نوع تقابل با نیروی هوایی اسراییل در آسمان سوریه شود. انتظار می‌رود که سفر بوگدانوسکی به همین منظور صورت گرفته باشد: ژنرال روس با ژنرال یاییر گلان، همتای اسراییلی خود، دربارۀ ایجاد سازوکاری مشترک به منظور جلوگیری از تلاقی اقدامات نظامی نیروهای دفاعی اسراییل با واحدهای روسی بحث خواهد کرد.
 
شاید به خاطر همین مذاکرات است که نتانیاهو تا به حال در اظهار نظرهایش راجع به دخالت روسیه در سوریه خوددار بوده است. او در مصاحبه‌اش با سی‌ان‌ان، از پیش گرفتن موضع نقادانه‌ای مشابه آمریکا و ناتو نسبت به اقدامات نظامی روسیه در سوریه خودداری کرد و گفت: "من به مسکو رفتم تا صراحتاً بگویم که نباید بگذاریم برخوردی بین نیروهای روس و نیروهای اسراییل اتفاق بیافتد. ما نمی‌خواهیم به روزهایی برگردیم که روسیه و اسراییل در موضع دشمنی با یکدیگر قرار داشتند."
 
نتانیاهو اصرار داشت که اسراییل "اگر کسی بخواهد از خاک سوریه برای رساندن سلاحهای اتمی به حزب الله استفاده کند" دست به اقدام خواهد زد. منابع دیپلماتیک اسراییلی، در گفتگو با تلویزیون اسراییل، به طور ضمنی تایید کرده‌اند که نتانیاهو رضایت روسیه را برای برداشتن چنین گامهایی جلب کرده است.
 
اما اینها به این معنی نیست که اسراییل موضعی مبهم در قبال اقدام اخیر پوتین دارد. اسراییل گفته است که دو عامل می‌توانند این کشور را به دخالت در جنگ سوریه متقاعد کنند: اول در صورتی که حاکمیت این رژیم به خاطرات حملاتی از داخل سوریه به خطر بیافتد، و دوم در حالتی که متوجه تلاش برای رساندن سلاحهای پیچیده به حزب‌الله لبنان از طریق سوریه شود. اگرچه اسراییل این اصول را علناً اعلام کرده است، اما تنها اقدام در مورد اول را به صورت علنی پذیرفته است؛ این رژیم پذیرفته که گهگاه در واکنش به "نشت" درگیری‌ها به سمت اسراییل، به مواضع ارتش سوریه در نزدیکی بلندی‌های جولان آتش گشوده است.
 
رسانه‌های بین‌المللی از ژانویۀ 2013 تاکنون بیش از 10 حمله توسط اسراییل به انبارهای سلاح و کاروانهای نظامی در نزدیکی مرز سوریه با لبنان را گزارش کرده‌اند، هرچند اسراییل هرگز مسئولیت انجام این حملات را نپذیرفته‌ است. نتانیاهو در سخنرانی هفتۀ گذشته‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل، ایران را مسئول این انتقالها خواند و مدعی شد سلاحهایی نظیر موشکهای ساحل به دریای یاکهونت، سیستم‌های زمین به هوای SA-22 و راکتهای زمین به زمین با دقت بالا برای حزب الله فرستاده شده‌اند.
 
یاکهونت، شاید بیش از هر سلاح دیگری نگرانی مسئولان اسراییلی را برانگیزد. این راکتها با بردی حدو 350 کیلومتر و دقت بسیار بالا، در تقابلهای آتی با حزب الله، می‌توانند کشتی‌های این رژیم را تهدید کرده و احتمالاً دو بندر عمدۀ اسراییل یعنی حیفا و اشدود را فلج کنند. حملات هوایی قبلی اسراییلی‌ها به انبارهای راکتهای یاکهونت در شمالغرب استان لاذقیه انجام شده بود؛ دقیقاً ناحیه‌ای که روسیه در حال حاضر مشغول تجهیز یک پایگاه هوایی و دو مجتمع نظامی دیگر در آن است. بعید است که اسراییل حاضر باشد ریسک انجام حملات بیشتر در چنین فاصلۀ اندکی از سیستمهای ضدهوایی و جنگنده‌های روسی بپذیرد.
 
همچنین به سختی می‌توان باور کرد که اسراییلی‌ها پیش از چنین حملاتی روسها را مطلع سازند. پوتین نمی‌تواند به آسانی اجازۀ حمله به متحدانش را بدهد و از طرفی اسراییلی‌ها نگران خواهند بود که روسها نیروهای حزب الله یا اسد را پیش از حمله در جریان قرار دهند. در آینده، حملات به مناطق اطراف دمشق پیچیده‌تر خواهند بود، چرا که روسیه ممکن است به چنین اقداماتی به دید اقداماتی که موضع نظامی اخیراً تقویت شدۀ رژیم اسد را به خطر می‌اندازند، نگاه کند.
 
اسراییل تاکنون در جنگ سوریه از هیچکدام از طرفین جانبداری نکرده است. اگرچه این رژیم به صورت لفظی نسبت به رنج و درد مردم سوریه ابراز تاسف می‌کند، اما سیاست واقعی‌اش، که ابراز نمی‌کند بسیار مشابه به سیاستی است که در جریان جنگ ایران و عراق داشت: اسراییل مخفیانه برای هر دو طرف آرزوی موفقیت می‌کند تا از طرف دیگر بیشتر بکشند. هیچ یک از نتایج محتمل بحران سوریه، مطلوب اسراییل نیست: پیروزی اسد، به معنای پیروزی ایران و حزب الله است، در حالی که پیروزی داعش یا جبهه نصرت، دمشق در دست رژیم شدیداً تندرو و متخاصم قرار خواهد داد. گزینۀ محتمل دیگر البته به قدرت رسیدن شورشیان "معتدل" است که سراغ این گزینه را تنها در رویاهای مسئولان بسیار خوش‌بین آمریکایی می‌توان گرفت.
 
بهترین سناریو برای نتانیاهو ادامۀ جنگی فرسایشی است که دشمنان اسراییل را به جنگ با یکدیگر مشغول نگاه می‌دارد. پس از بیش از چهار سال جنگ داخلی وحشتناک و تلفات ویرانگر، ارتش سوریه به هیچ عنوان در حد و اندازه‌های ارتش اسراییل نیست. دو سال پیش، سلاحهای شیمیایی اسد در نتیجۀ فشار آمریکا از بین برده شد و بدین ترتیب دولت اسراییل پس از بیش از 20 سال توانست توزیع ماسک گاز در میان شهروندان خود را متوقف کند.
 
بسیاری از تحلیلگران نظامی اسراییلی در تل‌آویو، معتقدند که حملات هوایی روسیه در سوریه بسیار جسورانه‌تر از حملات هوایی ائتلاف به رهبری آمریکا است. آنها همچون همکاران غربیشان، به این نتیجه رسیده‌اند که بیشتر این حملات متوجه گروههای شورشی معتدل بوده است، نه اهداف مرتبط با داعش. تا زمانی که روسها به اسد کمک کنند که خطوط نظامیش را تثبیت کند، اسراییل نگرانی چندانی نشان نخواهد داد. با این حال، اگر همکاری روسیه و ایران به نوعی پاتک گسترش یابد که به دولت اسد امکان بازپس‌گیری کنترل نواحی چشمگیری از سوریه را بدهد، تحولی رخ داده است که اسراییل به سادگی نمی‌تواند از کنار آن عبور کند.
 
توافق هسته‌ای ایران و اختلاف نظر شدیدی که این توافق میان رهبران آمریکایی و اسراییلی ایجاد کرد، سایه‌اش را بر این چالش تازه در سوریه نیز انداخته است. جالب است که نتانیاهو اصرار داشت ماه پیش از مسکو دیدار کند، آن هم در حالی که پوتین بناست یک هفتۀ بعد با باراک اوباما در نیویورک دیدار کند. به این رویداد باید به مثابه پیامی به واشنگتن نگاه کرد: اگرچه نتانیاهو هفتۀ گذشته پذیرفت که دیگر با توافق هسته‌ای با ایران سرِ ستیز ندارد، اما همچنین نشانه‌های از این امر بروز داد که اسراییل دیگر به اوباما برای محافظت از منافع اسراییل اعتماد ندارد. از این بعد، چنانچه مشکل استراتژیک اضطراری‌ای پیش بیاید، نتانیاهو خود برای حل و فصل آن تلاش خواهد کرد.

نویسنده: آموس هارل
منبع: فرارو به نقل از «فارن پالیسی» / 6 اکتبر 2015

لینک اصلی: اینجا