پیامدهای توافق هسته ای میان ایران و گروه 1+5 از خاورمیانه فراتر خواهد رفت و به خصوص بر رابطه میان ایران و روسیه تأثیر خواهد گذاشت. همان طور که «پل شوارتز»، پژوهشگر مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی گفته است: «روسیه احتمالاً یکی از برندگان اصلی فرایند [توافق] خواهد بود». تردیدی نیست که این توافق برای ارتباط دوجانبه میان مسکو و تهران فرصت های جدیدی خلق خواهد کرد، اما اساس این فرصت ها لرزان و محدودیت های آنها فراوان است.
اندیشکده بروکینگز در جدیدترین تحلیل خود به قلم پاول بائِو استاد پژوهشی در «مؤسسه تحقیقات صلح اسلو» و همچنین یکی از اعضای ارشد مرکز آمریکا و اروپا در بروکینگز با نگاهی به موضوع حمایت غیرقابلپیشبینی روسیه از توافق هستهای ایران با گروه ۱+۵، به کارشکنیهای حساس روسیه در روند مذاکرات پرداخته و تنها دلیل این کشور برای موافقت با توافق هستهای را انزوای مسکو از غرب و وابستگی شدید آن به چین است که سبب شده
اندیشکده مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی در گزارشی به قلم پل شوارتز، عضو ارشد برنامه روسیه و اوراسیا در این اندیشکده آمریکایی نوشت: هجده ماه گذشته پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (یعنی ایالات متحده، چین، فرانسه، روسیه و بریتانیا) به همراه آلمان که در مجموع با عنوان 1+5 شناخته می شوند مذاکرات فشرده ای با ایران در زمینه مساله هسته ای داشته اند.
نهایتاً پس از سالها کشمکش و ماهها مذاکره، پیشنویس توافق جامع هستهای به امضاء ایران و گروه 1+5 رسید. طی این فرآیند پرفراز و نشیب طرفهای دخیل در این پرونده برای تأمین منافع خود تلاشهای مختلفی را به کار بستند. روسیه به عنوان یکی از اعضاء اصلی گروه 1+5 از این امر مستثنی نبوده و به این منظور تاکتیکهای مختلفی را در دستور داشته است.
پیامدهای ژئوپولیتیکی گسترده تر توافق هسته ای ایران (برای روسیه)
حالا که توافق بر سر مسئله هسته ای به دست آمده است، توجه ها به سوی تاثیر آن بر اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس متمرکز شده است. علاوه بر این، توافق بر رقابت ژئوپولیتیکی میان روسیه و چین از یک سو با آمریکا و متحدینش از سوی دیگر هم تاثیر می گذارد.
به گفته تحلیلگران، توافق مهم بر سر برنامه هسته ای ایران که روسیه به حصول آن از طریق مذاکرات طولانی کمک کرد، نوعی انگیزه دیپلماتیک برای مسکو است که موجب تقویت مبادلات تجاری آن با ایران خواهد شد و در عین حال ممکن است درآمدهای حاصل از بخش انرژی روسیه را که به شدت نیازمند آن است، تحت تاثیر منفی قرار دهد.
در حالی که همه تمرکز واشنگتن بر شورشیان دولت اسلامی (گروه تکفیری صهیونیستی داعش) و دیگر شورشیان اسلام گرا معطوف شده است، اما واشنگتن با تهدید چنین گروه هایی بسیار فاصله دارد. خطر این گروه ها واقعی است اما واشنگتن و هم پیمانانش هزاران مایل با این گروه ها فاصله دارند. اما از نظر روسیه - که تنها چند صد مایل با قلمرو شورشیان اسلامی در افغانستان فاصله دارد- می توان گفت تهدید این گروه ها درست به درهای روسیه رسیده است.
در کوران مذاکرات هستهای در وین، اینبار نیز همچون مذاکرات قبلی در لوزان سوئیس، وزرای خارجه روسیه و چین چندان فعال نبودند. رفتار این دو کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل سؤالبرانگیز مینماید؛ دو کشوری که پس از برقراری تحریمها علیه ایران، بیشترین مناسبات را نسبت به دیگر اعضا با ایران داشتهاند و هردو به قطعنامههای علیه ایران هم رأی مثبت دادهاند.
خداحافظ آمریکا، سلام روسیه؟؛ عربستان به دنبال نگاه دوستانه پوتین
روسیه و عربستان سعودی به عنوان بزرگترین تولید کنندگان نفت جهان این پتانسیل را دارند که با همکاری با یکدیگر به بازارهای جهانی نفت سلطه پیدا کنند. تاکنون که این مساله رخ نداده چرا که ظاهرا اختلافات آشتی ناپذیر
بیتردید سازمان شانگهای دارای «ظرفیت»های بالقوه فراوانی
است، اما این «ظرفیتها» تأثیری در روابط منطقهای و بینالملل ایجاد
نخواهد کرد، مگر به «نتیجه» تبدیل شوند. در شرایط حاضر، چرخه تبدیل «ظرفیت»
به «نتیجه» در این سازمان به دلایل مختلف معیوب و ناکارآمدی در تحقق اهداف
اولیه آن نیز ملموس است. عقیم ماندن بسیاری از مصوبات
یکی از متحدان نزدیک ایران برای رسیدن به توافق هسته ای، دولت روسیه بوده است اما اگر این توافق به سرانجام برسد ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه حداقل یک دلیل برای تامل در حمایت کشورش از توافق هسته ای دارد. روسیه که با عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا برای تصاحب عنوان بزرگ ترین تولید کننده نفت دنیا در رقابت است،
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در حال بررسی و آزمودن ابتکارعملهای جنگ سردی جدید خود علیه غرب است. او شبه جزیره کریمه را به خاک روسیه ملحق کرد، یک مامور ضد اطلاعات استونی را ربود و در یک جسارت بی سابقه، حق آمریکا برای تحقیق کردن علیه مقامات فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) و تعقیب قضایی آنها را به چالش کشید.
فقدان «راهبرد» یکی از مهمترین شاخصههای سیاست
خاورمیانهای روسیه است که نمود آن در واکنشهای ناپیوسته و عمدتاً انفعالی
مسکو به تحولات منطقه از جنگ عراق، تا تحولات لیبی، بهار عربی، موضوع
هستهای ایران و ... قابل مشاهده است. در عین حال، مسکو با رویکردی
چندبرداری و عملگرایانه تلاش کرده در فضای پرتغییر منطقه، ضمن حفظ سطحی از
روابط «با همه طرفها» منافعی را تضمین کرده و به تدریج نفوذ خود را
افزایش دهد.
روسیه چگونه می تواند باعث موفقیت یا شکست توافق هسته ای شود؟
در دنیای سیاست بین الملل، کمتر چیزی مانند حق وتوی شورای امنیت سازمان
ملل برای روس ها اهمیت دارد. روسیه از این ابزار برای بستن دست و پای غرب،
از گرجستان گرفته تا سوریه و اوکراین، استفاده کرده است. اما موفقیت
مذاکرات تاریخ ساز هسته ای با ایران بستگی به تمایل روسیه برای صرف نظر
کردن از این ابزار دارد.
نکته قابل تأمل در ارزیابیهای متعدد اخیر در باب تحولات
روابط تهران و مسکو از جمله سامانههای اس300، برآوردهای یکسونگر «سیاه یا
سفیدی» است که گاهاً ارزیابی واقعگرایانه را زیر تأثیر قرار میدهند. البته
بحث بر سر چرایی و چگونگی این روابط طی سالیان طولانی نه تنها در ایران،
بلکه در روسیه نیز با توأمانی از تردید و تمایل، اعتماد و بیاعتمادی،
خوشبینی و بدبینی جاری بوده است. عوامل مختلف دوجانبه، منطقهای و
بینالمللی در سوق قضاوتها به یکی از این دو سو نقش داشتهاند،
مانور نظامی مشترک چین و روسیه در دریای سیاه و مدیترانه و سفر اخیر رئیس جمهور چین به مسکو، حاکی از افزایش پیوندها میان دو ابرقدرت اوراسیایی است؛ اما با وجود منافع اقتصادی مهمی که دو کشور در آن شریک هستند و همچنین با وجود مخالفت آنها با آنچه نظم جهانی تحت سیطره ایالات متحده خوانده می شود، به نظر می رسد مسیر آینده روابط چین و روسیه می تواند ناهموار و پرتنش باشد.
مقدمه در حالی که منطقه خاورمیانه شاهد بحرانها و تحولات گستردهای است و عملا نوعی از تداوم منازعات و بنبست در حل بحرانها آینده منطقه را بسیار پیچیده و مبهم ساخته است، سفر محمدبن سلمان جانشین ولیعهد عربستان سعودی به روسیه و دیدار وی با رئیس جمهور روسیه باعث طرح دیدگاهها و تحلیلهای نوینی در مورد چشمانداز روابط ریاض و مسکو و تاثیر آن بر تحولات منطقه شده است.
روسیه همواره نسبت به افراطگرایی اسلامی [تکفیری] که از جانب عربستان حمایت شده، واکنش نشان داده و به دلیل خطراتی که به واسطه شیوع آن دامنگیر مناطق مسلماننشینِ خودش و کشورهای نزدیکش میشده، بیمناک بوده است. لازمه تغییر در رویکرد فعلی روسیه، تفاهم با گروههای معارض سوری و تروریستهای تکفیری است که مورد حمایت آمریکا و عربستان هستند.
ولادیمیر پوتین در جای جای چچن حضور دارد. از در و دیوار مدارس این ناحیه گرفته تا بلوکهای آپارتمانی، صورت رییس جمهور روسیه همچون خدایگانی که بر همه چیز واقف است، از بالا به شما مینگرد. چهرۀ او روی بیلبردهای کنار جاده و بزرگراه، پیش چشم رانندگان و مسافران است. مسافرانی که با پروازهای هر روزه از مسکو به فرودگاه محلی چچن وارد میشوند، بالای گیت های خروجی شاهد عکسهای باشکوهی از پوتین هستند.
آنها از «دیزنی لند نظامی روسیه» می گویند و این ایده اساسی که روسیه به
زودی از یک ارتش مدرن برخوردار خواهد بود، در واقع تا حدودی متوهمانه بود.
اما این زنجیره تسلیحاتی نشان می دهد که رقابت نظامی در روابط شرق و غرب
چطور بر دیپلماسی غلبه کرده است.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری
روسیه روز سه شنبه در پارک بزرگی در 30 مایلی مسکو از نخستین نمایشگاه
تسلیحات نظامی با فناوری بالای این کشور استقبال کرده