نگاه موشکافانهتر و عمیقتر به شرایط امروزی خاورمیانه این جمعبندی را برجستهتر میکند که با وجود تمامی انقلابها، کودتاها، شورشها و جنبشهای اجتماعی در این منطقه، یک واقعیت انکارناپذیر، خود را پیوسته متجلی میکند؛ واقعیتی که بسیاری از انقلابها و کودتاها شکل گرفتند تا یا این واقعیت را به چالش بکشند یا وجود آن را انکار کنند؛ ولی درنهایت ناکام ماندند.
سفر وزیر امور خارجه آمریکا به آسیای مرکزی تیتر مهم رسانههای روسی و اروپایی است؛ با طرح این سوال که جان کری در این منطقه چه میخواهد؟ روزنامه روسی نیزاویسیمایا گازی یتا در مقاله ای می نویسد که سفر جان کری وزیر امور خارجه آمریکا به کشورهای آسیای مرکزی شروع شده است. واشنگتن در جریان این سفر، قالب جدید گفتگوی 5+1 (پنج کشور منطقه و آمریکا) را راه اندازی می کند که مراسم رونمایی آن در سمرقند برپا خواهد شد.
ولادیمر پوتین با اقدامات اخیر خود درموضوع سوریه با یک تیر دو نشان زده است: هم پرزیدنت ”اسد“ را در کاخ کرملین به حضور پذیرفته؛ و هم همزمان، گردهمائی چهار جانبه ای (مرکب از ایالات متحده، روسیه، عربستان سعودی، ترکیه) را درباره «پویش سیاسی» محتمل به دنبال ضربات نظامی، سازمان داده، و به نظر می رسد که فرانسه باز از بازی عقب افتاده باشد.
ابتکار عمل ولادیمیر پوتین در رابطه با منطقه خاورمیانه در چه چیزی خلاصه می شود؟ در دوره «تغییر دولت» در امریکا، دیپلماسی روسیه به چه امکاناتی دست می یابد؟ چرا سال های 2016 – 2015 میلادی، - مناسب ترین زمان برای حل و فصل اوضاع در سوریه است؟ آیا احتمال دارد گره مشکلات خاورمیانه که در دوره استعمار زدایی در سال های 1962 – 1945 میلادی، پیچیده تر شد، باز شود؟
اندیشکده بروکینگز در یادداشتی به قلم سرگی آلکساشنکو، عضو ارشد اقتصاد و توسعه جهانی این مؤسسه آمریکایی و معاون اسبق سرپرست بانک مرکزی روسیه، و رئیس اسبق شعبه روسی شرکت خدمات مالی مریل لینچ به جنگ داخلی چهارساله سوریه و سه بازیگر اصلی خارجی این بحران، یعنی آمریکا، روسیه و ایران پرداخته و با بررسی احتمال اتحاد میان این کشورها در خصوص سوریه به این مشاهده مهم میرسد
اوباما با زیر پا گذاشتن وعده های پیش از انتخاباتی خود، به طور رسمی اعلام کرده که در خصوص مسئله خروج قوای آمریکا از افغانستان تجدید نظر کرده است. دلایل اصلی در اتخاذ چنین قراری، ضعیف بودن ارتش افغانستان و خطرات موجود برای امنیت ملی آمریکا اعلام شده است. در حقیقت، به نظر می رسد که در اتخاذ این قرار واشنگتن عوامل دیگری دخیل بوده اند که به طور مستقیم با اقدامات روسیه در سوریه مرتبط اند.
اندیشکده امریکن انترپرایز در مقالهای به قلم مارک تیِسن مینویسد: دونالد ترامپ میگوید «بگذارید [روسیه] شر داعش را کم کند. چرا باید اهمیتی بدهیم؟» سؤال خوبی است. اینکه به ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه اجازه دهیم در سوریه به نفع ما بجنگد چه ضرری دارد؟» پاسخ این است: ضررهای زیادی دارد.
ولادیمیر پوتین موجب شد تشکیلات سیاست خارجه آمریکا دچار غشوضعف شود. یک ستوننویس "قاطعیتی" را که موجب شده او در خاورمیانه در "صندلی راننده پشت فرمان" قرار بگیرد، تحسین کرد. یک دیپلمات کهنهکار هشدار میدهد: "این تنزلیافتهترین موقعیت نفوذ و مشارکت آمریکا در منطقه از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون است."
در حال حاضر وضعیتی حیاتی در روابط آمریکا و روسیه ایجاد شده است. جنگ داخلی در اوکراین در حال تبدیل شدن به بنبستی متقابل بوده، توافق هستهای عملی با ایران به نتیجه رسیده و روسیه در حال تقویت حضور نظامی خود در سوریه میباشد؛ اقدامی که خطر مواجهه با ایالات متحده را افزایش میدهد و در عین حال دارای پتانسیل برای مشارکت (دوجانبه) علیه داعش است.
البته این سوال درستی نیست چون هر دوی این رهبران تا حد زیادی به گزارشهای اطلاعاتی و توصیه مشاوران مورد اعتمادشان وابستگی دارند و نه صرف قضاوت خودشان. بر همین اساس هرگونه بررسی اجرا و اقدام آنها تا حدی بررسی خاص افراد نخبه و مغزهای مورد اعتماد آنها در سیاست خارجی است و نه بررسی تک تک این دو رهبر. البته با اقدام اخیر روسیه در سوریه بسیاری از افراد این موضوع را مطرح میکنند که آیا
آیا روسیه امریکا را در سوریه مغلوب خواهد کرد؟ دو دیگاه در پنتاگون
مقامهای آمریکایی روز جمعه پایان طرح ناموفق آموزش به اصطلاح شورشیان میانه روی سوری برای جنگ با گروه تروریستی داعش را با لفظ "وقفه عملیاتی" اعلام کردند. بن رودس، مشاور امنیت ملی کاخ سفید به خبرنگاران گفت: ما داعشی را تعقیب میکنیم که روسیه تعقیب نمیکند.
در سال 1957 مصر، متحد اتحاد شوروی در سیاست درهم و برهم و بی سر و سامان سوریه مداخله کرد اما این دخالت خوب پیش نرفت. چرا اکنون پوتین فکر میکند، قضیه طور متفاوتی پیش خواهد رفت؟ (نویسنده به یادآوری خاطره سفر سال 1989 خود به سوریه و دیدارش با نظامیان شوروی حاضر در یک کشتی پهلو گرفته در سوریه پرداخت که در آن ادعا کرده او وارد کشتی نظامی شده و شب را به صبح رساند.
آنچه که پس از حملات هوایی روسیه علیه "تروریست ها" در سوریه می گذرد، به سناریوی جنگ سرد شباهت زیادی دارد. برای نخستین بار از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و اردوگاه کمونیست، آمریکا و روسیه، خود را درگیر جنگی نظامی و نیابتی، می بینند. در طول پنجاه سال جنگ سرد، آمریکا و شوروی سابق، با یکدیگر رویارویی هایی داشتند اما هیچگاه این چنین مستقیم در برابر هم قرار نگرفته بودند.
همه ما می دانیم که جنگ جهانی نخست چگونه آغاز شد. اقدامات خشونت آمیز فردی موجب عملیات نظامی جبران ناپذیری شد که فاقد رهنمود راهبردی و در عین حال هدفی شفاف بود. مابقی نیز تاریخ است: قدرت های فاتح علت آن کشت و کشتار چهار ساله را اهداف بلند پروازانه بیان کردند. هنوز وقت است که از تکرار دردناک جنگ دیگری، که اینبار جرقه های آن در خاورمیانه و به طور خاص در سوریه، مشاهده می شود، پیشگیری کرد.
هدفگذاری در سوریه، ضربه به اروپا؛ بازگشت روسیه به مرکز قدرت جهانی
30 سپتامبر، جنگندههای روسی حملات هوایی خود را به مناطق تحت اختیار شورشیان در شهرهای حما، حمص و لاذقیه آغاز کردند. این اتفاق چندان غیرمنتظره نبود. ولادیمیر پوتین در سخنرانی روز دوشنبۀ خود در مجمع عمومی سازمان ملل از برنامهاش برای ایجاد "ائتلاف بینالمللی ضدتروریستی حقیقتاً فراگیر" خبر داد.
رئیس جمهوری روسیه در هفتههای اخیر بارها غرب را متعجب کرده است: اول با استقرار هواپیماهای جنگی و تانک در سوریه، سپس با درخواست ایجاد یک ائتلاف بینالمللی ضد داعش و اخیرا با اعلام یک توافق تشریک اطلاعات با سوریه، عراق و ایران. تصمیم امروز روسیه برای مداخله نظامی در سوریه اگرچه قابل پیشبینی بود اما واکنش رسانهای زیادی را در پی آورد و غربیها تلاش دارند تا هر یک به گونه این مداخله و حضور نظامی را تفسیر کنند.
خاورمیانه برای روسیه و ایران؛ «ابعاد طرح اوباما برای خروج از خاورمیانه»
وقتی که روز جمعه، حسن روحانی در نیویورک با خبرنگاران دیدار کرد، همۀ تلاشش را کرد تا به همه بقبولاند که ایران و روسیه در سوریه "ائتلاف" تشکیل نخواهند داد. او گفت که ایران و روسیه اطلاعاتشان را به اشتراک میگذارند، در مورد استراتژیها بحث میکنند، و با هم ارتباط مستمر دارند. اما ائتلاف ندارند.
سه تن از رهبران عرب دیروز مهمان "تزار روس" بودند. عبد الفتاح السیسی رئیس جمهور مصر، عبدالله دوم پادشاه اردن، شیخ محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد ابوظبی یکی پس از دیگری به مسکو سفر کردند، جایی که نمایشگاه صنایع نظامی روسیه در حال برگزاری است. در حاشیه این نمایشگاه، مشورت هایی درباره بحران سوریه و تهدید ناشی از گروه "دولت اسلامی - داعش" بر امنیت منطقه ای و بین المللی صورت گرفت.
یت پرستون که از اعتراض به سیاستهای داخلی و خارجی آمریکا حمایت میکند، میگوید: روسیه همچنان در زمینه قدرت اتمی پس از آمریکا در جایگاه دوم قرار دارد. روسیه دومین زاردخانه اتمی بزرگ جهان را در اختیار دارد که گمان میرود مانع بالقوهای برای نفوذ و تسلط جهانی آمریکا باشد. او افزود: البته این حقیقت نیز وجود دارد که روسیه یکی از اعضای کلیدی در پیدایش گروه اقتصادی بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است
"کاترین استونر"، کارشناس سیاسی دانشگاه استنفورد آمریکا در مقالهای در نشریه Asian Survey نوشت: رهبران روسیه که شاهد وخامت روابط این کشور با غرب هستند اکنون بر سر دوراهی قرار گرفتهاند و با اولویتها و انتخابهای دشوار سیاست خارجی در ارتباط با افغانستان در مواجهه با خروج نظامیان آمریکا و ناتو از این کشور دست به گریبان هستند.