روسیه در سوریه؛ با امریکا یا علیه امریکا

همه ما می دانیم که جنگ جهانی نخست چگونه آغاز شد. اقدامات خشونت آمیز فردی موجب عملیات نظامی جبران ناپذیری شد که فاقد رهنمود راهبردی و در عین حال هدفی شفاف بود. مابقی نیز تاریخ است: قدرت های فاتح علت آن کشت و کشتار چهار ساله را اهداف بلند پروازانه بیان کردند. هنوز وقت است که از تکرار دردناک جنگ دیگری، که اینبار جرقه های آن در خاورمیانه و به طور خاص در سوریه، مشاهده می شود، پیشگیری کرد.   من از تصمیم اولیه باراک اوباما، که با استفاده از قدرت نظامی در تراژدی سوریه مخالف بود، حمایت کردم. استفاده از قدرت نظامی برای حذف اسد از صحنه سیاسی سوریه- که بعضی از دوستان ما در خاورمیانه مشتاقانه خواستار آن بودند- با توجه به نبود اجماع واقعی داخلی در طرفداری از آن در سوریه یا امریکا، بی معنا بود.

البته، چه ما بخواهیم یا نخواهیم، اسد نه تسلیم پافشاری های واشنگتن برای کناره گیری از قدرت شد و نه از اقدامات پراکنده ای که امریکا در زمینه سازماندهی به مقاومت دمکراتیک کارآمد بر ضد حکومت او انجام داد، به وحشت افتاد. البته، از آن زمان به بعد، در زمینه مذاکرات هسته ای بسیار دشوار با ایران – که بر اساس آن، امریکا و روسیه با سایر قدرت ها برای غلبه بر این مانع با هم همکاری کردند- پیشرفت حاصل شد. بنابراین، شاید چنین اندیشه ای شکل گرفت که دور بعدی برخورد با مشکل سوریه شاید اقدامات تازه ای را، این بار با کمک قدرت های بزگی مانند چین و روسیه، طلب می کند.

اما مسکو، در عوض، راه دخالت نظامی در سوریه را بر گزیده است،آنهم بدون همکاری سیاسی یا تاکتیکی با امریکا- قدرت خارجی اصلی که اگر نگوییم به طور کارآمد، اما به طور مستقیم، در اقداماتی که هدف آن سرنگون ساختن رژیم اسد است، دخالت دارد. روسیه از قرار معلوم، به عناصری در سوریه حمله می کند که توسط امریکایی ها آموزش می بینند و بودجه و تجهیزات آن ها تامین می شود. روس ها با حملات خود به آنها صدمه وارد ساخته و تلفات جانی به بار آوردند. در بهترین حالت، این حملات، بی کفایتی نظامی روسیه را به نمایش می گذارد و در بدترین حالت نیز، گواه تمایل خطرناکی مسکو به برجسته ساختن بی کفایتی سیاسی امریکا است .

در هر حالت،آینده این منطقه و هم اعتبار امریکا در بین کشورهای خاور میانه در معرض خطر قرار دارد. با توجه به تحولاتی که به سرعت اتفاق می افتند،امریکا اگر خواسته باشد از منافع گسترده تر خود در این منطقه محافظت کند، تنها یک گزینه واقعی دارد: از مسکو بخواهد اقدامات نظامی خود را که به طور مستقیم بر منافع امریکا تاثیر می گذارد، متوقف سازد. [البته] این حق روسیه است، که در صورت تمایل، از اسد حمایت کند- اما تکرار آنچه که اتفاق افتاد باید اقدام متقابل و تلافی جویانه امریکا را در پی داشته باشد.

حضور هوایی و دریایی روسیه در سوریه آسیب پذیر و به لحاظ جغرافیایی ازاین کشور فاصله دارد. اگر آنها به تحریک امریکا ادامه دهند، می توان آنها را « خلع سلاح» کرد. اما هنوز بهتر است روسیه ترغیب شود که با امریکا در رابطه [با یافتن راه حل برای] یک مشکل منطقه ای- که فراسوی منافع یک کشور خاص قرار دارد- در ابعاد وسیعتری همکاری کند.

اگر چنین اتفاقی بیافتد، حتی همکاری نظامی و سیاسی محدود امریکا- روسیه در زمینه سوریه می تواند موجب تحول و پیشرفت ژئوپولیتک مثبت : مانند مشارکت سازنده چین برای پیشگیری از خطر ناشی از وخیم تر شدن اوضاع در خاور میانه شود. پکن در زمینه جلوگیری از درگیری وسیعتر خاورمیانه نفع اقتصادی قابل توجه می برد. چین نه تنها باید به جلوگیری از گسترش بیشتر آشوب و بی نظمی در این منطقه علاقه نشان دهد، بلکه باید اشتیاق بیشتری به افزایش نفوذ سیاسی خود در این منطقه بروز دهد.

فرانسه و انگلیس دیگر قادر به ایفای نقش تعیین کننده ای در خاورمیانه نیستند. امریکا در حال دریافت این نکته است که ایفای این نقش به تنهایی دشوار است. در این منطقه مرز بندی های مذهبی، سیاسی، قومی و ارضی حاکم است که به تدریج به سوی خشونت گسترده تر پیش می رود. این وضعیت، در نتیجه، کمک خارجی و نه شکل تازه ای از سلطه نو استعماری را طلب می کند. به خدمت گرفتن قدرت امریکا به شکل قاطع تر و زیرکانه تری برای یافتن فرمولی جدید برای ثبات منطقه نیاز است.

چین بدون تردید می خواهد بیرون گود بیایستد. شاید چنین محاسبه می کند که [ در این حالت] برای سر و سامان دادن دوباره به اوضاع در موقعیت بهتری خواهد بود.اما آشوب منطقه ای می تواند به سادگی به سمت شمال شرقی سرایت کند و به تدریج، آسیای مرکزی و شمال شرقی را در کام خود فرو برد و بر روسیه و سپس چین تاثیر نا مطلوب بر جای گذارد. اما منافع امریکا و دوستان امریکا- گذشته از ثبات منطقه ای- نیز لطمه خواهد خورد. بنابراین، زمان جسارت راهبردی فرا رسیده است.

نویسنده: زبیگنیو برژنسکی
منبع: اداره کل مطبوعات خارجی وزارت ارشاد به نقل از «فایننشال تایمز» / 4 اکتبر 2015

لینک اصلی: اینجا