پشت پرده سفر هیئت های عربی به مسکو چیست؟

سه تن از رهبران عرب دیروز مهمان "تزار روس" بودند. عبد الفتاح السیسی رئیس جمهور مصر، عبدالله دوم پادشاه اردن، شیخ محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد ابوظبی یکی پس از دیگری به مسکو سفر کردند، جایی که نمایشگاه صنایع نظامی روسیه در حال برگزاری است. در حاشیه این نمایشگاه، مشورت هایی درباره بحران سوریه و تهدید ناشی از گروه "دولت اسلامی - داعش" بر امنیت منطقه ای و بین المللی صورت گرفت.   این ازدحام عربی قابل توجه در مسکو در چارچوب سفرهای متعدد هیئت های منطقه ای به پایتخت روسیه است در حالی که پیش بینی می شود در پی آن، مسئولان ایران برای خاتمه دادن به مذاکرات درباره خرید سامانه دفاعی روسی اس 300 از سوی تهران به مسکو بروند.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در مانوری هوایی که در منطقه ژوکوفسکی در نزدیکی مسکو برگزار شد، شرکت کرد. رئیس جمهور روسیه در طول نمایش میان پادشاه عبدالله دوم و شیخ محمد بن زاید آل نهیان نشست در حالی که هواپیماهای ساخت روسیه بالای سر آن به پرواز در آمده بودند و با آرایشی نمایشی اوج می گرفتند. انتظار می رود فقط شمار اندکی قرارداد در طول برگزاری نمایشگاه نظامی از سوی شرکت هایی که تحت کنترل کرملین هستند، امضا شود. اما چندین منبع آگاه دیپلماتیک اشاره کردند انجام مشورت هایی در دستور کار مذاکرات پوتین با پادشاه اردن و ولیعهد ابوظبی و رئیس جمهور مصر قرار دارد که بررسی مسائل منطقه از جمله بحران سوریه و تهدیدات "داعش" را در چارچوب تلاش روسیه برای تشکیل ائتلافی منطقه ای علیه این گروه افراط گرا، شامل می شود.

با وجود اهمیت حضور پادشاه اردن و ولیعهد ابوظبی در پایتخت روسیه، ورود مستقیم مصر به خط بحران سوریه از طریق میزبانی نشست های برخی از جریان های معارض سوری از یک جهت در قاهره و تضادی که در دوران اخیر در رویکرد مصر و عربستان در قبال درگیری در سوریه بروز پیدا کرده و علاوه بر آن ارتقاء روابط مصر - روسیه به سطح راهبردی برای نخستین بار از دوران عبدالناصر به این طرف، سفر السیسی بیشترین میزان توجه را به خود معطوف کرده است. از این رو، دشوار است اهمیت سفر السیسی به روسیه در چارچوب تقویت روابط میان دو کشور منحصر شود. درباره تمام جنبه های روابط دو جانبه در سفرهای متقابل پیشین بحث و بررسی شده است. همچنین همکاری اقتصادی و توسعه بخش های مختلف می تواند از سوی وزراء و مسئولان متخصص در هر زمینه به جریان بیفتد.

در نتیجه به هر ترتیب نمی توان این سفر را از تحرکات سیاسی جدا کرد که دیپلماسی روسیه برای حل و فصل بحران سوریه رهبری می کند. در دو ماه گذشته، رهبری روسیه از هیئت مخالفان "ائتلاف ملی سوریه" استقبال کرد همچنین مسکو برای دور جدید مذاکرات با مخالفان سوری آماده می شود. این در حالی است که مشورت هایی در سطح مسئولان بلند پایه در روسیه و وزرای امور خارجه سوریه، عربستان سعودی و ایران انجام شد. تلاش روسیه برای حل و فصل بحران سوریه از زمان امضای توافق هسته ای میان ایران و گروه 1+5 آشکار است. در روزهای اخیر، این تحرک دیپلماتیک سرعت گرفته و حتی پیش بینی ها حاکی از نزدیک بودن حل و فصل بحران این کشور بر اساس توافق روسیه - آمریکا می باشد به شرط آنکه گروه ها بر مواضع مواضع متضاد درباره آینده بشار اسد رئیس جمهور سوریه پافشاری نکنند.

اهمیت سفر السیسی به مسکو به علت هم زمان بودن با سفر پادشاه اردن و ولیعهد ابوظبی به روسیه افزایش می یابد. نکته قابل توجه اینکه، السیسی سفر خود را به پایتخت روسیه با برگزاری مذاکرات با شیخ محمد بن زاید به طور مستقیم پس از مراسم استقبال رسمی آغاز کرد. به گفته علاء یوسف، سخنگوی ریاست جمهوری مصر "در خلال این دیدار به تحولات و رخدادهای تازه تعدادی از کشورهای منطقه پرداخته شد به گونه ای که دیدگاه های دو کشور درباره شماری از مسائل منطقه ای و بین المللی دارای اهمیت مشترک با یکدیگر منطبق بود و بر نیاز به اتخاذ اقدامات فوری برای مقابله با خطرهای تهدید کننده امنیت ملی و عربی و نیز صلح و امنیت بین المللی به ویژه در سایه گسترش دایره انتشار تروریسم تأکید شد."

دیگر تضاد میان مواضع مصر و کشورهای حاشیه خلیج [فارس] به رهبری عربستان درباره موضوع سوریه [بر کسی] پنهان نیست. در حالی که عربستان و در پس آن کشورهای حاشیه خلیج [فارس] اعتقاد دارند هر گونه راه حلی در سوریه با برکناری رئیس جمهور بشار اسد از عرصه سیاسی [سوریه] آغاز می شود، مصر که با روسیه اتفاق نظر دارد، معتقد است مقابله با خطر تروریسم و به ویژه "داعش" در اولویت قرار دارد و نیز اعتقاد دارد نه فقط اسد در این مقابله نقش دارد بلکه غیبت ناگهانی وی از عرصه سیاسی به فروپاشی سوریه و تکرار تفرقه و آشوب زدگی، همانند لیبی منجر خواهد شد.

از این رو، بدیهی است که روسیه برای متقاعد کردن طرف های منطقه ای تأثیرگذار در بحران سوریه برای نشان دادن کمی انعطاف در موضع گیری در قبال اسد تلاش می کند. این پیامی است که مسکو آشکارا در طول سفر عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی آن را بازگو کرد. به نظر می رسد روسیه تلاش دارد برای ایجاد انعطاف در مواضع کشورهای حاشیه خلیج [فارس] که متحدان قاهره و امان محسوب می شوند، از مصر و اردن حمایت کند. در این چارچوب، عزت سعد، سفیر پیشین مصر در روسیه در گفتگو با "السفیر" گفت: "حضور پادشاه اردن و ولیعهد ابوظبی در مسکو در هنگام سفر رئیس جمهور مصر ممکن است به طور کامل اتفاقی باشد، این دو در حال حاضر برای مشارکت در نمایشگاه مهم روسیه در زمینه هوا و فضا در پایتخت روسیه حضور دارند و روابط روسیه - امارات بسیار محکم است به ویژه در سطح اقتصادی.

همچنین اردن در آستانه امضای قراردادی با مسکو در زمینه ساخت نیروگاه اتمی است."سعد افزود: "باید این سفر در چارچوب تلاش های رئیس جمهور مصر برای ترویج منطقه اقتصادی کانال سوئز و حمایت ازبهبود اقتصاد مصر بررسی شود زیرا همچنین در چارچوب تدارک برای سفرهای دیگر با هدف های اقتصادی به کشورهای آسیایی انجام شده است". اما به نظر می رسد سفر مقام های کشورهای عربی به پایتخت روسیه بعد سیاسی نیز دارد؛ این امر را سعد تأکید می کند و می گوید: "باید به ارتقای قابل ملاحظه نقش روسیه در منطقه اعتراف کنیم. روسیه طرف موثری هم در موضوع سوریه و هم در دیگر موضوعات به شمار می رود.

نمی توان این امر را در این سفر نادیده گرفت و به احتمال فراوان، اوضاع منطقه ای در این سفر سهم مهمی خواهد داشت. همچنین وجود هم زمان سه شخصیت مهم عربی در روسیه معنایی استعاره ای دارد که نمی توان از آن غافل شد حتی اگر به صورت اتفاقی باشد. با اطمینان، از حضور هم زمان آنان در مسکو بهره برداری خواهد شد."

نویسنده: مصطفى بسیونی
منبع: سایت اداره کل رسانه های خارجی وزارت ارشاد به نقل از السفیر / 26 اوت 2015

لینک اصلی: اینجا