روسیه به دنبال استفاده از فرصت در کره شمالی

با سخت تر شدن رابطه چین با کره شمالی، روسیه تمرکز خود را بر شبه جزیره کره افزایش داده و آماده است تا روابط خود را با همسایه جدافتاده قوی تر کند. پکن قصد دارد فشار را بر کره شمالی در مورد برنامه تسلیحات اتمی افزایش دهد و روسیه منتظر است تا از این درگیری ها منفعت کسب کند. تعمیق روابط کرملین و دخالت در کره شمالی می تواد برای آنها ابزاری دیگر برای رویارویی گسترده تر با غرب فراهم کند.   روسیه نمی تواند تماما جای چین را بگیرد اما قادر است اعمال فشار چین بر کره شمالی را محدود کند.

کره شمالی و روسیه با وجود مرز کوتاه 17 کیلومری سابقه ای طولانی در روابط نزدیک دارند. بعد از تقسیم شبه جزیره کره در جنگ جهانی دوم توسط شوروی و امریکا، تلاش برای الحاق آنها در اواخر سال های 1940 شکست خورد و این شبه جزیره به میدان جنگ نیابتی ایالات متحده و کمونیست تبدیل شد. شوروی به ساخته شدن نیروی نظامی و امنیتی در قسمت شمالی کمک کرد و از ایجاد یک حکومت با ثبات اطمینان حاصل کرد. تجهیزات نظامی دوران شوروی هنوز هم در کره شمالی مورد استفاده قرار می گیرند.

مدل شخصیتی و رهبری استالین برای ایجاد ساختار کره شمالی مورد استفاده قرار گرفت. این مدل تا به امروز تحت رهبری کیم جونگ اون باقی مانده است. این میراث در کنار این واقعیت که ولادیمیر پوتین خود هنوز از قدرت مردمی مشابهی برخوردار است یکی از دلایلی است که کرمیلین را به حضور در پیونگ یانگ ترغیب می کند.

در کنار میراث ایدئولوژیک، کره شمالی و شوروی روابط اقتصادی قوی و نزدیکی داشتند. اتحاد جماهیر وشوری یک شریک اقتصادی کلیدی برای کره شمالی در دوران جنگ سرد بود و نیمی از تجارت خارجی کره شمالی در دهه 1970 و 1980 را به خود اختصاص داده بود. علاوه بر این در دوران اتحاد جماهیر شوری کالا، اعتبارات و کمک های فنی به کره شمالی ارائه می شد. با پروژه های مشترک بین دو کشور، 70درصد از برق، 50درصد از کود شیمیایی و 40درصد از فلزات آهنی مورد استفاده در اقتصاد کره شمالی تامین می شد. کره شمالی به عنوان بخشی از پرداخت بدهی های خود زندانیان پیونگ یانگ را برای کار به سیبری ارسال می کرد.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تجارت میان روسیه و کره شمالی فروریخت و همه پروژه های مشترک متوقف شد. در دهه 90 میلادی با فرورفتن مسکو در طوفانی از مسائل اقتصادی و مالی، سیل جریان تجارت و اعتباراتی که از شوروی به سمت کره شمالی جاری بود خشک شد. 25 سال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، سهم روسیه از تجارت خارجی کره شمالی به یک درصد کاهش یافت. این خلاء توسط چین با حدود 90 درصد از تجارت خارجی کره شمالی پر شد.

هنگامی که پوتین در سال 2000 به قدرت رسید، او ارزش استراتژیک حفظ روابط مناسب با کره شمالی را درک کرد. او کره شمالی را عاملی برای دستکاری در منطقه و اعمال فشار بر کشورهای دیگر می دید. با این که چین نمی خواهد شاهد بی ثباتی در کره شمالی باشد اما منافع روسیه در این است که کره شمالی را حائلی میان غرب، کره جنوبی و ژاپن ببیند.

دولت پوتین از آزمایش سلاح های هسته ای و برنامه موشک های بالستیک کره شمالی انتقاد کرده است. روسیه در مذاکرات شش جانبه خلع سلاح هسته ای همراه با چین، ایالات متحده، ژاپن، کره جنوبی و کره شمالی شرکت کرده است. در سال 2014 روسیه به تحریم های غرب علیه کره شمالی در پاسخ به ادامه آزمایش های هسته ای پیوست. با این حال نه چین و نه روسیه، روابط اقتصادی یا نظامی خود را با کره شمالی قطع نکرده و موارد نقص تحریم ها را پنهان کرده اند. هر دو دولت نیز درباره تحریم های گسترده تر در قبال کره شمالی، مداخله نظامی یا تغییر رژیم در کره شمالی در موضع بی طرفی قرار می گیرند.

پس از اعمال تحریم های غرب علیه روسیه به علت مداخله در اوکراین و الحاق کریمه به خاک خود، موضع مسکو در قبال کره شمالی تغییر کرده است. روسیه به آرامی و بی سروصدا زمینه تقویت روابط خود با کره شمالی را فراهم کرد تا در نتیجه نیازش به اهرم فشار سیاسی قدرتمندتری در برابر جهان را برآورده کند. موقعیت در حال تغییر مسکو بارها توسط پیونگ یانگ و خبرگزاری مرکزی این کشور ستایش و از روسیه به عنوان کشوری دوست که می تواند جایگزین چین شود یاد شده است. این نشان می دهد که پیونگ یانگ از افزایش حمایت روسیه آن هم در زمانی که مسکو به دنبال نفوذ سیاسی بیشتری است استقبال می کند.

مشخصا سابقه طولانی روابط دو کشور در کنار شکست کنونی روابط میان غرب و روسیه محیطی مناسب برای برقراری مجدد روابط نزدیک و درکنار هم قرار گرفتن مسکو و پیونگ یانگ فراهم کرده است. در چندسال گذشته، روسیه دخالت خود را در مناطق مختلف استراتژیک کره شمالی افزایش داده است. مسکو به عنوان شریک جزئی اما بسیار مهم پیونگ یانگ از موقعیت بسیار خوبی برخوردار است.

مسکو در سال 2014، عملا مشکل بدهی کلان کره شمالی در دوران شوروی را حل کرد. با بخشیده شدن 90 درصد از این بدهی 11میلیارد دلاری قرار شد مابقی طی 20سال و بدون بهره پرداخت شود. در همان سال کره شمالی مشکل دریافت ویزای ورود به این کشور را برای مدیران رده بالای روسی حل کرد. سال پس از آن، شورای کسب و کار بین دو کشور تعیین شد. تجارت مستقیم میان روسیه و کره شمالی همچنان محدود است. حدود 100میلیون دلار درحالی که تجارت خارجی کره شمالی 7,6میلیارد دلار است.

اگرچه باید با این اعداد محافظه کارانه تر برخورد کرد. چرا که یک سوم از صادرات چین به کره شمالی کالاهایی به ویژه سوخت است که منشا آنها به روسیه برمی گردد. علاوه بر این، روسیه میلیون ها دلار کمک غذایی از جمله نیمی از غلات این کشور را در سال های اخیر فراهم کرده است. بزرگترین پروژه روسیه در کره شمالی، ایجاد زیرساخت های حمل و نقل در دو طرف مرز دو کشور برای افزایش تجارت در آینده است. در سال 2013، روسیه تنها خط راه آهن مستقیم برای اتصال دو کشور را با اضافه کردن پل ها، تونل ها و تجهیرات مدرن تکمیل کرد. به دلیل نبود هیچ جاده ای مرزی بین دو کشور کار ارتقای خط راه آهن و ایجاد ترمینال حمل و نقل دریایی در بندر راجین کره شمالی در سال 2014 شتاب گرفت.

شرکت های روسی با بهبود پرشتاب بندر، توانستند در سال 2014، 100هزار تن زغال سنگ را از روسیه به کره شمالی حمل کنند. در سال 2015، خط راه آهن روسیه به کره شمالی 1,5میلیون تن زغال سنگ را تزانزیت کرد. علاوه براین، روسیه در این فکر است که بتواند خط لوله گاز طبیعی را از طریق کره شمالی به کره جنوبی برساند. برای این منظور و همچین برای گسترش خط راه آهن، کارگران کره شمالی می توانند آموزش تخصص های فنی را از روس ها فرا بگیرند.

با توجه به موقعیت چین در برابر کره شمالی، مانور روسیه می تواند به کاهش فشارهای چین در برابر پیونگ یانگ منجر شود که نقض اهداف پکن تلقی می شود. با این حال روسیه مایل است تا این گزینه را فعال نگه دارد تا با مشکلات ناشی از اتهام دخالت در انتخابات غرب، درگیری ها در سوریه و اوکراین و افزایش نارضایتی های داخلی مقابله کند. تاثیر بالقوه کره شمالی، اهرمی است که قدرت چانه زنی را برای روسیه در مناطق دیگر فراهم می کند. اگرچه روسیه به تنهایی نمی تواند مشکل کره شمالی را حل کند اما می تواند از پیونگ یانگ برای برهم زدن تلاش های غرب سود ببرد.

نویسنده: تحریریه
منبع: دیپلماسی ایرانی به نقل از «استراتفور» / 5 می 2017

لینک اصلی: اینجا