انتخابات ریاست‌جمهوری ایران: رویارویی لیبرال‌ها و محافظه‌کاران

هدف مخالفان حسن روحانی، ممانعت از راه یافتن وی به دور دوم ریاست جمهوری است.

١٩ می در ایران انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد. بر اساس تصمیم شورای نگهبان که صلاحیت نامزدها را تأیید می کند، از میان ١,٦ هزار نفر ثبت نام کننده، شش نفر مورد تأیید قرار گرفته اند.   این افراد شامل حسن روحانی، رئیس جمهور کنونی ایران، اسحاق جهانگیری، معاون رئیس جمهور کنونی، مصطفی هاشمی طبا، معاون رئیس جمهور سابق ایران، محمد باقر قالیباف، شهردار تهران، سید ابراهیم رئیسی، تولیت حرم امام رضا (ع)، و سید مصطفی میر سلیم، رئیس شورای مرکزی حزب «موتلفه اسلامی»، می باشند. تحلیل مواضع ایدئولوژیکی نامزدها از رویارویی دو رویکرد اصلی – اصلاح طلبان و اصول گرایان – گواهی دارد.

پیش از برگزاری انتخابات، روحانی مانند سال ٢٠١٣ میلادی، موفق شد، اتحاد نیروهای میانه رو و اصلاح طلب را فراهم آورد که بخشی از اصول گرایان میانه رو نیز به آن پیوسته اند. او مدعی اصلی مقام ریاست جمهوری است. تکیه گاه اجتماعی این نیروها – قشر متوسط و به ویژه، روشنفکران و جوانان می باشند. جهانگیری، دومین نامزد این جناح، نماینده اصلاح طلبان می باشد و به نمایندگی از سوی آنان، با رهبر دینی کشور گفتگو می کند. او را می توان تکیه گاه روحانی دانست و نه رقیب وی. واضح است که قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، جهانگیری به نفع روحانی از نامزدی خود صرفنظر خواهد کرد.

هاشمی طبا سومین نماینده جناح اصلاح طلب است و در ساختارهای عالی قوه مجریه از تجارب کاری غنی برخوردار است و او نیز از مشی روحانی حمایت خواهد کرد. شانس او برای پیروزی در انتخابات اندک است. احتمال دارد که او نیز پیش از برگزاری انتخابات، از نامزدی خود صرفنظر کند.
رقابت اصلی میان رئیس جمهور کنونی و نمایندگان جناح اصول گرا جریان خواهد گرفت که هدفشان ممانعت از راه یابی روحانی به دور دوم ریاست جمهوری است.

سیاست وی در راستای از سرگیری تعامل متقابل با جامعه جهانی، آمادگی برای ازسرگیری روابط با کشورهای اروپایی و گفتمان با آمریکا در چارچوب حل و فصل مسئله برنامه هسته ای، با مخالفت جناح اصول گرا مواجه شده است. در پی عقد برنامه جامع اقدامات مشترک (برجام)، دولت وی را به نشان دادن نرمش در برابر غرب و چشم پوشی از دستاوردهای کشور در عرصه هسته ای متهم کردند. این نیروهای سیاسی چنین سیاستی را به عنوان تهدیدی برای رژیم و خیانت به آرمان های انقلاب اسلامی تلقی می کنند. شکست سیاست اقتصادی روحانی – موضوع اصلی تبلیغات پیش از انتخاباتی رقیبانش می باشد.

در این میان، نامزدهای اصول گرا نیز نماینده جریان های گوناگون این جناح می باشند و میان خود نیز رقابت می کنند. تلاش های صورت گرفته در راستای متحد کردن تمامی اصول گرایان در چارچوب جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی که ریاست آن، در دستان نسل جوان است، موفقیت چشمگیری به همراه نداشته است. نیروهای اصول گرای تندرو از پیوستن به ساختار این جبهه امتناع کردند. اصول گرایان میانه رو – سنت گرایان، که میر سلیم نماینده آنان است نیز ترجیح دادند، به تنهایی وارد عمل شوند. و اما، شانس این نامزد انتخاباتی نیز چندان زیاد نیست.

رئیسی که در این اواخر، عنوان آیت الله را به دست آورده است و قالیباف، نماینده اصول گرایان بسیار تندرو هستند. اما، رئیسی اعلام کرده که تبلیغات انتخاباتی خود را به عنوان نامزد مستقل پیش خواهد برد. کانال های دینی از او حمایت می کنند که این امر، او را به رقیب قدرتمندی تبدیل می کند.
تکیه گاه رئیسی – اقشار سنتی جامعه هستند. او ضمن ایراد سخنان عامه پسند، تلاش می کند، اقشار فقیر جامعه را نیز جذب خود کند. رئیسی توجهات را به سوی تحقق آرمان های انقلاب اسلامی و شهید پروری جلب می کند و خواهان تشکیل تمدن جدید اسلامی است. بیانات مستقیم او خطاب به سنی ها نیز جالب توجه می باشند.

قالیباف را که برای سومین بار، در انتخابات ریاست جمهوری شرکت می کند، می توان هم رقیب روحانی پنداشت و هم رقیب دو نامزد دیگر از جناح اصول گرا. بیانات پیش از انتخاباتی او عامه پسند و خطاب به قشر کم درآمد جامعه می باشند. گفتنی است که در نخستین روزهای برگزاری تبلیغات پیش از انتخاباتی، نمی توان رویدادها را پیش بینی کرد. اکثریت مردم ضمن تحلیل برنامه ها و نحوه برخورد نامزدها و سخنرانی هایشان در مناظره های تلویزیونی که براساس جمع بندی از آنها نیز میزان محبوبیت نامزدها مشخص می شود، رأی خود را اعلام می کنند و نه، با تکیه بر تعصبات ایدئولوژیکی شان.

روحانی مبارزه سختی در پیش دارد. او باید به انتقادات پاسخ قاطعانه ای بدهد و رأی دهندگان را از این نظر متقاعد سازد که طی چهار سال آینده، در زمینه رشد اقتصادی، مهار کردن فساد، کاهش نرخ بیکاری، تحکیم روح آزادی و تضمین رشد جامعه موفق خواهد بود. همان طور که در جریان سفر اخیر وی به مسکو تصریح شد، در صورت انتخاب مجدد وی به عنوان رئیس جمهور کشور، روابط ایران با روسیه به عنوان یکی از رویکردهای اولویت دار در سیاست خارجی ایران باقی خواهد ماند.

در صورت به قدرت رسیدن یک نامزد اصول گرا، روابط دو کشور ادامه خواهد یافت، اما تندرو شدن سیاست ایران در منطقه و تکیه بر توسعه روابط با جهان اسلام، تعامل متقابل روسیه با جمهوری اسلامی ایران را هم در عرصه بین المللی و هم، منطقه ای با مشکلاتی مواجه خواهد کرد که بی تردید، بازتاب آن در روابط دو کشور نیز نمایان خواهد شد.

نویسنده: یلنا دونایِووا، رئیس بخش ایران در موسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه
منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت ارشاد به نقل از «نیزاویسیمایا گازی یِتا» / ٢٨ آوریل ٢٠١٧

لینک اصلی: اینجا

هدف از انتشار این مقاله، آشنایی با نگاه روسی به تحولات ایران است و دیدگاه نویسنده ضرورتاً مورد تأیید نیست.