حل بحران سوریه از مسکو می‌گذرد

از تصاویر تکان دهنده پناهجویانی که در هفته های اخیر با قایق، قطار و پای پیاده خود را به کشورهای اروپایی رسانده اند، نمی توان دقیقا دریافت که این پناهجویان چه کسانی هستند و چرا به این شمار زیاد و در این برحه زمانی خاص راه فرار را در پیش گرفته اند. چه تغییری روی داده است؟ این پناهجویان و مهاجران از بحران ها و مناقشه های زیادی می گریزند، اما مهمترین دلیل فرار بسیاری از آن ها جنگ داخلی سوریه است که وارد پنجمین سال خود شده است.  

بسیاری از سوری های پناهجو چون هیچ نشانه ای از پایان جنگ در سوریه نمی دیدند و کشورشان در حال از هم پاشیدن بود، راه گریز را انتخاب کردند. راهی که از آن بازگشتی وجود ندارد. پیامدهای چنین موقعیتی بسیار جدی است. سوریه درحال حاضر کشوری از هم پاشیده است و معلوم نیست که بتواند یکپارچگی و حاکمیت خود را دوباره به دست آورد. جمعیت کشورهای همسایه سوریه هم به دلیل بحران این کشور شدیدا تغییر پیدا کرده است.

سوری ها اکنون بیست و پنج درصد از جمعیت لبنان و ده درصد از جمعیت اردن را تشکیل می دهند. بحران کنونی پناهجویان یافتن راه حل پایان جنگ سوریه را بیش از پیش ضروری ساخته است. در این میان ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه از موقعیت پیش آمده خشنود است. آقای پوتین طی چند هفته گذشته سخت سرگرم مذاکره با رهبران کشورهای منطقه بوده و از نمایندگان گروه های متخاصم خواسته است تا برای مشاوره به مسکو بروند.

هم چنین گزارش می شود که ولادیمیر پوتین در سخنرانی خود خطاب به مجمع عمومی سازمان ملل متحد مسئله بحران سوریه را مطرح خواهد کرد. اما نکته جالب این است که به جز بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، ولادیمیر پوتین هم مسئولیت زیادی در دامن زدن به فجایع سوریه که صدها هزار کشته و میلیون ها آواره برجای گذاشت به عهده داشته است. بشار اسد بدون کمک روسیه هرگز نمی توانست دوام بیاورد. سوریه آخرین پایگاه نفوذ قابل توجه روسیه در خاورمیانه است.

موقعیت استراتژیکی سوریه به روسیه امکان استفاده از قدرت خود در منطقه مدیترانه را می دهد. اخیرا آقای پوتین حضور نظامی روسیه و حمایت از دولت سوریه را افزایش داده است. وقتی نیروهای نظامی سوریه با ناکامی در جبهه های جنگ رو برو شدند و ابتکار عمل از دستشان خارج شد، روسیه نفر ات، هواپیما، هلی کوپتر و تجهیزات نظامی بیشتری به این کشور ارسال کرد. اقدام روسیه توجه دولت آمریکا را جلب کرد و بین مسکو و واشنگتن گفتگوهای تلفنی برای روشن شدن اهداف روسیه انجام گرفت، از جمله وزاری دفاع دو کشور بعد از یک سال با هم تماس برقرار کردند.

با توجه به در جریان بودن حملات هوایی تحت رهبری آمریکا در سوریه، افزایش حضور روسیه در این کشور ایجاب می کند که دو کشور برای جلوگیری از برخورد اتفاقی با هم هماهنگی کنند. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا در لندن گفت که کشورش برای یافتن "زمینه های مشترک" آماده مذاکره با روسیه است و این در حالی است که جامعه بین المللی سرگرم بررسی اقدامات بعدی است. یک زمینه مشترک، تمایل همه طرف ها به شکست دادن گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) است و ولادیمیر پوتین هم سعی دارد که یک ائتلاف بزرگ با شرکت ایران برای رسیدن به هدف های مورد نظر خود تشکیل دهد.

اما واشنگتن، مسکو و منطقه برداشت های کاملا متفاوتی از بحران جاری سوریه و چگونگی حل این بحران دارند. آمریکا، بشار اسد را مسئول اصلی جنگ داخلی سوریه می شناسد و از سال ۲۰۱۱ تاکنون خواستار کناره گیری او از قدرت بوده است و معتقد است تا زمانی که اسد بر سر قدرت باشد، جنگ در سوریه تمام نخواهد شد. اما رئیس جمهوری روسیه، مخالفان اسد را تروریست می خواند و او را سپری در برابر افراط گرائی می داند.

رئیس جمهوری روسیه مدعی است که پناهجویان سوری از گروه موسوم به دولت اسلامی می گریزند، گرچه اکثر سازمان ها مدافع حقوق بشر حملات نیروهای دولتی و انداختن بمب های بشکه ای بر سر مردم را عامل گریز آنها از کشورشان می دانند. بسیاری از کشورهای منطقه معتقدند که ایران در سوریه در پی گسترش دامنه نفوذ خود است و هیچ یک از کشورهای عضو ائتلاف های بین المللی جاری، به جز عراق، ایران را متحد خود به شمار نمی آورند و بر طرف کردن این اختلاف ها آسان به نظر نمی رسد.

ولادیمیر پوتین استراتژیست بزرگی که می خواهند از او تصویر کنند نبوده، بلکه به دنبال فرصتی است که نقش عمده ای در صحنه سیاسی بازی کند و در تحولات آینده مربوط به سوریه نفوذ داشته باشد. دو سال پیش پس از آن که بشار اسد با استفاده از سلاح های شیمیایی از خط قرمز تعیین شده آمریکا عبور کرد، ولادیمیر پوتین برای حل دیپلماتیک این مشکل به باراک اباما کمک کرد. حال که رهبران کشورهای اروپایی با بحران پناهجویان روبرو هستند او بار دیگر آماده کمک است، اما آیا پوتین می تواند از این فرصت استفاده کند و به یک معامله سودآوردست یابد؟

احتمالا خیر، دست کم تازمانی که ولادیمیر پوتین به حمایت خود از بشار اسد ادامه می دهد چنین امیدی نمی رود و با توجه به کمک های نظامی اخیر به نظر نمی رسد که پوتین حاضر به دست برداشتن از حمایت از بشار اسد باشد. اما موقعیت کنونی سبب شده است که پوتین دوباره به صحنه باز گردد تا با استفاده از بحران پناهجویان به انزوای روسیه به دلیل مسئله اوکراین خاتمه دهد. ولادیمیر پوتین این موضوع را کاملا روشن کرده است که راه حل نهایی مشکل سوریه، از مسکو گذر می کند.

نویسنده: پی جی کراولی
منبع: بی بی سی فارسی  / 29 شهریور 1394

لینک اصلی: اینجا