آیا اسرائیل روسیه را جایگزین آمریکا خواهد کرد؟

اندیشکده «مطالعات امنیت ملی» در جدیدترین یادداشت خودبه قلم دکتر «آزریل برمانت» به بررسی موضوع افزایش تنش‌ها در روابط میان اسرائیل و آمریکا و چرخش اسرائیل به سوی روسیه پرداخته است. در این گزارش آمده است با افزایش اختلافات اساسی میان اسرائیل و آمریکا بر سر موضوعاتی چون مذاکرات هسته‌ای ایران و فلسطین در ماه‌های اخیر، روابط میان این دو دولت تیره‌وتار شده است و اسرائیل احساس می‌کند   که نمی‌تواند برای همیشه بر روی کمک و حمایت‌های دولت آمریکا حساب باز کند.  نویسنده در ادامه عنوان می‌کند اسرائیل بیش‌ازحد به آمریکا متکی شده است و لذا دولت اسرائیل نیازمند آن است که پیوندهایی را با قدرت‌های جدید ایجاد نماید. در همین راستا اسرائیل تلاش می‌کند تا روابط خود را در تمامی زمینه‌های با کشور روسیه تقویت کند. مقامات روسیه و اسرائیل ارتباطات مثبتی دارند و در حال گسترش این تعاملات هستند.

تیره‌وتار شدن روابط میان اسرائیل و آمریکا و چرخش اسرائیل به سوی روسیه
در بحبوحه بحران کنونی ایجاد شده در روابط میان اسرائیل و آمریکا و جنجال‌های پیش‌آمده بر سر این موضوع، مسئله دیگری نیز وجود دارد که تاکنون چندان مورد بررسی و موشکافی قرار نگرفته است و آن روابط اسرائیل و روسیه است. به نظر می‌رسد روابط اسرائیل با روسیه و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری این کشور در حال بهبود است و این امر مشکلاتی را برای واشنگتن ایجاد کرده است. همچنان که روابط دولت نتانیاهو و دولت اوباما روزبه‌روز در حال وخیم‌تر شدن است، روابط میان اورشلیم و مسکو در حال پیشرفت و شکوفا شدن است. «آویگدور لیبرمن»، وزیر امور خارجه اسرائیل در اظهاراتی در نوامبر سال گذشته پیشنهاد کرد که اسرائیل بیش‌ازحد به آمریکا متکی شده است و لذا دولت اسرائیل نیازمند آن است که پیوندهایی را با قدرت‌های جدید ایجاد نماید.

ادعای اسرائیل در مورد ارتباط با روسیه موجب خشم واشنگتن شده است
لیبرمن در آوریل سال ۲۰۱۴ میلادی و طی مصاحبه‌ای با کانال ۹ روسی زبان اسرائیل این موضوع را بسط داد و به تفصیل درباره آن صحبت کرد. وی در این مصاحبه تلویزیونی ادعا کرد که اسرائیل روابط بسیار خوب و مطمئنی با آمریکایی‌ها و روس‌ها داشته است و در ادامه تجربیات اسرائیل از ارتباط با هر دو طرف را بسیار خوب و مثبت ارزیابی کرد. بعدها گزارش شد که مقامات آمریکا از چنین اظهاراتی بسیار خشمگین و عصبانی شده‌اند چرا که با وجود خاص بود روابط میان واشنگتن و اورشلیم، با این حال مقامات دولت اسرائیل روابط با روسیه را مشابه و در سطح و اندازه روابط با آمریکا دانسته‌اند.

اسرائیل به دنبال یک متحد استراتژیک جدید و قدرتمند است
در حال حاضر اسرائیل با شرایط ویژه‌ای روبروست، چراکه از یکسو بحران و تنش‌های بسیاری بر روابط میان اسرائیل و آمریکا سایه انداخته و از سوی دیگر این احتمال می‌رود که اتحادیه اروپا تحریم‌هایی را علیه اسرائیل وضع و اعمال نماید. در چنین شرایطی و با وجود اینکه اسرائیل به خوبی می‌داند روسیه نمی‌تواند به طور کامل جای آمریکا را پر نماید اما با این حال مقامات اسرائیل روسیه را یک متحد و شریک استراتژیک بسیار مهم برای خود تلقی می‌کنند. اسرائیل در سال‌های اخیر تلاش‌های بسیار فراوانی را در جهت ایجاد ارتباطات استراتژیک مستحکم و پیوسته با روسیه انجام داده است.

در ماه مارس سال جاری نیز زمانی که مجمع عمومی سازمان ملل متحد اقدامات روسیه برای الحاق کریمه را به شدت محکوم کرده و آن را به رأی گذاشت، علیرغم خواهش‌های مکرر آمریکا برای شرکت در این رأی‌گیری، دیپلمات‌های اسرائیل از شرکت در چنین حرکتی امتناع و خودداری نمودند. مقامات اسرائیل در همان زمان علت این امر را وقوع اعتصاب در وزارت خارجه اسرائیل عنوان کردند اما این بهانه چندان متقاعدکننده نبود. در واقع این اقدام از سوی اسرائیل سیلی محکمی بود بر صورت آمریکا، آن هم کشوری که همواره از اسرائیل در سازمان ملل متحد حمایت و پشتیبانی کرده است.

اسرائیل به دنبال ارتباطات نزدیک‌تر با روسیه است
قطعاً اسرائیل به ارتباط با روسیه و بهره‌مندی از حمایت‌های این کشور نیازمند است. طرفداران و هواداران ارتباط با اسرائیل همواره به این حقیقت اشاره می‌کنند که روسیه در سال ۲۰۱۰ میلادی قرارداد خود با ایران مبنی بر فروش سیستم دفاع هوایی و موشک‌های S-300 را به طور کامل لغو کرد. اسرائیل نیز می‌خواهد اطمینان حاصل کند که روسیه نظر خود را تغییر نخواهد داد. علاوه بر این، یکی دیگر از علت‌هایی که اسرائیل را ترغیب می‌کند به دنبال همکاری و تعاملات بیشتر با روسیه باشد، حصول اطمینان از این موضوع است که هرگونه توافق با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور یک توافق رضایت‌بخش و قابل قبول از نظر اسرائیل باشد.

رویکرد روسیه در قبال جنگ اسرائیل و غزه و اقدامات اسرائیل
روسیه از نشان دادن واکنش در قبال جنگ اسرائیل با حماس در غزه تا حد امکان خودداری نمود و حتی مقامات روسیه در اظهارات خود نشان دادند که اقدامات اسرائیل را تا حدی درک می‌کنند. پوتین نیز شخصاً از مؤسسات مذهبی و فرهنگی یهودیان در روسیه حمایت و پشتیبانی‌هایی را به عمل آورد و در مخالفت با مسئله یهودی‌ستیزی نیز زبان به اعتراض گشود. این واقعیت که بیش از یک‌میلیون از شهروندان اسرائیلی در اصل از شوروی سابق هستند نیز یکی از فاکتورهایی است که در سیاست اسرائیل در قبال مسکو لحاظ شده است.

پیوندها و ارتباطات اقتصادی میان روسیه و اسرائیل نیز رونق یافته است و نمود این امر را می‌توان به خوبی در انعقاد توافق عظیم «گازپروم» میان روسیه و اسرائیل مشاهده کرد، توافقی که با هدف تأمین گاز طبیعی مایع تأسیسات دریایی اسرائیل از سوی روسیه منعقد شده است. به لطف توافق‌های دوجانبه میان روسیه و اسرائیل، گردشگران روسی و اسرائیلی برای ورود به این دو کشور دیگر نیازی به اخذ ویزا و روادید ندارند، این در حالی است که در سال ۲۰۱۳ میلادی در حدود ۶۰۳ هزار گردشگر روسی برای بازدید و گردش به اسرائیل سفر کرده‌اند.

منافع روسیه در منطقه خاورمیانه امری بسیار پیچیده است
با این حال، منافع روسیه در منطقه خاورمیانه امری بسیار پیچیده است. روسیه همچنان به فروش تسلیحات به سوریه و ایران ادامه می‌دهد و حتی ممکن است برخی از این تسلیحات به دست حزب‌الله نیز برسد. در ماه اوت سال جاری روسیه و ایران تفاهم‌نامه‌ای را به امضاء رساندند که بر طبق آن ایران در ازای فروش نفت به روسیه می‌تواند تجهیزات مربوط به حوزه انرژی، ماشین‌آلات و همچنین مواد غذایی مورد نیازش را از روسیه خریداری نماید. همچنین روسیه را به صورت رسمی اعلام کرده که برنامه‌هایی را به منظور احداث و ساخت دو رآکتور هسته‌ای دیگر در ایران در دست دارد. عملیاتی شدن توافق نفت در ازای تجهیزات ایران را قادر خواهد ساخت که از تحریم‌ها فرار کرده و همچنین در طول مذاکرات با گروه ۱+۵ نفوذ و قدرت ایران به منظور اعمال فشار تقویت خواهد شد.

حمایت‌های اطلاعاتی روسیه از سوریه و حکومت بشار اسد
در اوایل ماه اکتبر، مشخص شد که روسیه از طریق یکی از پایگاه‌های نظامی سوریه در نزدیکی مرز اسرائیل و با همکاری متحد خود یعنی حکومت بشار اسد اطلاعاتی را در مورد نیروهای ارتش اسرائیل به دست آورده است. تصاویر و فیلم‌هایی که توسط نیروهای ازتش آزاد سوریه از این پایگاه گرفته شده‌اند نشان می‌دهند که روسیه نظارت‌های الکترونیکی انجام‌شده در ارتش اسرائیل و همچنین گروه‌های شورشی سوریه را به طور کامل زیر نظر داشته است. این اطلاعات بسیار مهم و حساس می‌تواند به‌راحتی در اختیار ایران و یا نیروهای حزب‌الله لبنان قرار گیرند. سناتور «جان مک‌کین»، نامزد سابق پست‌ریاست‌جمهوری از حزب جمهوری‌خواه آمریکا دراین‌باره در توییتر خود عنوان کرد: «افشاء تکان‌دهنده پایگاه مخفی روسیه در کشور سوریه نشان‌دهنده آن است که چقدر پوتین در بحران داخلی سوریه به ماشین جنگی بشار اسد کمک و یاری رسانده است.»

روسیه نمی‌تواند جای آمریکا را بگیرد
همانطور که «افرایم هالوی»، رئیس‌سابق سازمان موساد نیز اشاره کرده است، اسرائیل دولت اوباما را به خاطر سیاست‌هایش در قبال ایران و فلسطین به شدت مورد انتقاد قرار داده است، این در حالی است که دولت اسرائیل علیرغم حمایت‌های پوتین از تهران و حماس در برابر این کشور کرنش می‌کند. برخلاف واشنگتن، مسکو کمک‌های مالی ۳ میلیارد دلاری نظامی را برای حمایت از اورشلیم فراهم نیاورده و همواره علیه اسرائیل در سازمان ملل متحد رأی داده است. این امر قابل درک است که اسرائیل به دنبال آن است که دوستان خود را نزدیک و دشمنانش را نزدیک‌تر نگاه دارد و نباید تصور کرد که اسرائیل می‌تواند همیشه حضور آمریکا را مسلم فرض کند.

اسرائیل به روابط نزدیک با روسیه نیازمند است، اما این ارتباط و پیوندهای نزدیک نمی‌تواند به قیمت از دست دادن ارتباط با واشنگتن تمام شود. ایرادات دولت اوباما هر چه باشد، اما در تعهد آمریکا برای امنیت اسرائیل هیچ شکی نیست و این امر را می‌توان در کمک‌های مستمر، همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی آمریکا به وضوح مشاهده کرد. اما چنین چیزی را نمی‌توان در مورد پوتین و کشور روسیه عنوان کرد.

نویسنده: آزریل برمانت
منبع: اِشراف به نقل از «اندیشکده مطالعات امنیت ملی اسرائیل»