غلبه چین بر اوراسیا، روسیه قدرت کوچکتر

پکن با جادۀ جدید ابریشم در حال فتح آسیای مرکزی و خاورمیانه است؛ نقش ایران و توانایی های اروپا

کافی است نگاهی به یک نقشۀ جغرافیایی بیندازیم تا پی ببریم که شراکت راهبردی میان روسیه و چین به بیراهه می رود.   درست است که مسکو هم چنان به فروش نفت به پکن ادامه می دهد و این دو کشور به هیچ وجه قصد ندارند رزمایش های نظامی مشترک خود را در دریای بالتیک و دریای چین جنوبی که تنها دو سالی است که آغاز گردیده، متوقف سازند.

با این حال، همان گونه که رابرت کاپلان، تحلیلگر سیاسی آمریکایی در روزنامۀ نیویورک تایمز نوشته، رابطۀ میان این دو غول هرگز پا را از منافع صرف فراتر ننهاده است. در ضمن هر دوی این کشورها زمانی که این فرصت برایشان پیش آمده تا از ضعف دیگری بهره جویند، هرگز عقب نشینی نکرده اند.

چین در آسیای مرکزی پیشروی می کند
چنانچه این موضوع حقیقت داشته باشد که روسیه و چین هیچ کدام به اروپا و آمریکا اعتماد نمی کنند و فقط به همین علت باید با هم به توافق برسند، این موضوع نیز صحت دارد که به یکدیگر نیز اعتماد نمی کنند. به یک دلیل بسیار ساده: آنها یک مرز مشترک دارند که به طول بیش از ٤ هزار کیلومتر امتداد دارد و هر دوی اینها آسیای مرکزی را به عنوان حیاط خلوت خود انتخاب کرده اند و تنها یک حیاط خلوت هر چقدر هم که بزرگ باشد، نمی تواند پذیرای دو مالک باشد.

با راه جدید ابریشم چه چیزی تغییر کرده است
چنانچه تا دو سال پیش به نظر می رسید که چین به ویژه علاقمند تحکیم حضور خود در جنوب شرق آسیا بوده باشد که بعدها سعی نمود با تأکید بر راهبرد «رشتۀ مروارید» از آن به اقیانوس هند دست یابد و یک رابطۀ دریایی میان چین، میانمار، بنگلادش، پاکستان، سری لانکا و مالدیو ایجاد نماید، امروز با راه جدید ابریشم هدف دستیابی به مدیترانه از طریق دریا و اروپا از طریق زمین و با عبور از آسیای مرکزی را دنبال می کند.

تأثیر یک کمربند یک جاده بر مسکو
در سال ٢٠١٣ شی جین پینگ بسیار صراحت به خرج داده بود: جادۀ ابریشم زمینی برای پیوند مجدد خاوردور به اروپا با عبور از آسیای مرکزی و خاورمیانه می توانست مفید باشد. یعنی با عبور از قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان و بدون فراموش کردن ایران و ترکیه.

لیکن سرمایه گذاری انبوه در این کشورها به معنای ایجاد خلل اساسی در نفوذ روسیه در همین کشورها می باشد. انجام این کار در زمانی که روسیه از نظر اقتصادی دچار مشکل است باعث بدگمانی فراوان مسکو گردیده است. در ضمن در حال حاضر ولادیمیر پوتین و شرکایش به هیچ وجه از شیوه ای که معاملات با کشور چین پیش می روند، رضایت ندارند.

سقوط بهای نفت باعث کاهش فراوان میزان وابستگی پکن به مسکو گردیده و مسکو نیز به هیچ وجه از کاهش در صادرات سلاح به شرق و نیز از پی بردن به این موضوع که چین اکنون دیگر اقدام به تولید تسلیحاتی شبیه به تسلیحات روسی به شکل مستقل می کند زیرا از آنها کپی کرده، احساس رضایت نمی کند.

در ضمن، در ژانویۀ سال ٢٠١٨ توافق تاریخی که به موجب آن روسیه متعهد گردیده که برای ٣٠ سال آینده سالانه به میزان ٣٨ میلیارد مترمکعب گاز به کشور چین ارسال نماید آغاز خواهد شد. با این کار باعث افزایش وابستگی خود به چین به عنوان بازار خروجی خواهد شد. با این وجود، چنانچه قرار باشد که مسکو کنترل پنج جمهوری سابق شوروی را به سبب چین از دست بدهد کاری جز ابداع چیزی برای مقابله با پیشروی پکن در آسیا برایش باقی نخواهد ماند.

نقش اروپا
روسیه با توجه به مشکل بودن روابط با اروپا در حال حاضر چاره ای جز قانع بودن به حمایت از چین ندارد. مسکو در حال همکاری با پکن است زیرا گزینۀ دیگری ندارد: بدون یک دستاویز راهبردی در غرب راهی جز «آرام نگه داشتن » چین و تلاش در جهت یافتن راهی برای تداوم حضور در ابتکارعمل هایی که به پیش می برد، ندارد.

چین به خوبی می داند که روسیه دست هایش بسته است، با این حال به نظر نمی رسد قصد داشته باشد از این امتیاز برای اجتناب از سوق دادن بیش از حدش به سمت قارۀ کهن بهره جوید. پکن به ایران علاقه دارد و به ویژه به نفت و گاز طبیعی که این کشور در اختیار دارد. تقویت حضور چین در ایران ممکن است برای اروپا خوب نباشد. اروپایی که سپس ممکن است با مسکو متحد شود تا از آن اجتناب نماید.

لیکن چنانچه چین گام های کوچکی بردارد و آسیای مرکزی و خاورمیانه را با زیرساخت ها و سرمایه گذاری هایی برای توسعه تصرف کند (با جادۀ جدید ابریشم)، زمانی که روسیه یا اروپا تصمیم بگیرند که برای مهار آن به مداخله بپردازند (مهم نیست که با هم یا به طور جداگانه این کار را انجام دهند)، ممکن است متوجه رقیبی شوند که مهار آن دیگر غیرممکن است.

نویسنده: کلائودیا آستاریتا
منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت ارشاد به نقل از «پانوراما» (ایتالیا) /  ٦ نوامبر ٢٠١٧

لینک اصلی: اینجا