مثلث مسکو-تهران-ریاض؛ چرا پادشاه عربستان به روسیه رفت؟

یک کارشناس باور دارد که در مذاکرات رهبران روسیه و عربستان سعودی، به طور حتم، مساله «بازیکن سوم» - ایران، بحث و بررسی خواهد شد. ولادیمیر پوتین سفر سلمان بن عبدالعزیز آل سعودی، پادشاه عربستان سعودی به روسیه را که نخستین مورد آن در طول تاریخ می باشد، با اهمیت خواند. به طور رسمی، اعلام شده است که این مهمان عالی قدر تا روز ٧ ماه اکتبر، در مسکو حضور خواهد داشت.  

 موضوعات کلیدی این مذاکرات – اوضاع جاری در بازار نفت، همکاری نظامی و فنی، سوریه و بحران در روابط عربستان سعودی و قطر می باشند.

گئورگی کوساچ، عرب شناس مشهور و دکترای علوم تاریخ و پروفسور گروه خاور معاصر در دانشکده تاریخ، سیاست شناسی و حقوق دانشگاه دولتی و علوم انسانی روسیه، برای نشریه «آرگومنتی ای فاکتی» در خصوص انگیزه اصلی از سفر پادشاه عربستان سعودی و این که چرا اکنون، وی به روسیه سفر می کند، سخن گفت.

- این در واقع، نخستین سفر پادشاه عربستان سعودی به روسیه است، زیرا هرگز، در کل طول روابط شوروی – عربستان سعودی و روسیه – عربستان سعودی، فردی دارای مقام عالی در دولت پادشاهی عربستان سعودی به کشور ما سفر نکرده بود. در سال ٢٠٠٢ میلادی، شاه عبدالله، پادشاه آینده عربستان سعودی، به مسکو سفر کرد، اما در آن ایام، او ولیعهد بود و اگرچه، در رابطه با بیماری پادشاه وقت و برادرش، در اصل او شاه واقعی این کشور بشمار می رفت.

مذاکرات پیرامون تحقق برنامه سفر فعلی، دستکم مدت دو سال ادامه داشت. این سفر پیوسته به بعد موکول می شد و حتی، سرگی لاوروف و والنتینا ماتیونکو به خصوص در رابطه با این مساله، به عربستان سعودی سفر می کردند. اگر بخواهیم در خصوص خواسته های این کشور سخن بگوییم، در وهله نخست، باید به علاقه این کشور برای بروز دستکم تغییراتی در روابط روسیه و ایران اشاره کنیم: یعنی کاهش عمق (اختلاف نظرها) نسبت به امروز.

زیرا، برای عربستان سعودی، ایران – دشمن راهبردی در منطقه است. اما، در این میان، ریاض تاکتیک عمل گرایانه و معقولی را در رابطه با روسیه در پیش گرفته است. سعودی ها تلاش می کنند، همکاری اقتصادی با ما را توسعه دهند و از این طریق، اختلافات کنونی در عرصه سیاسی را از پرانتز خارج کرده و از شدت آنها بکاهند. اگرچه، این اختلافات به خودی خود، همچنان باقی هستند:

هم مساله سوریه و اسد و هم، مساله ایران همچنان در دستور کار قرار دارند. عربستان سعودی تقریبا مشابه این استراتژی را در قبال چین نیز به کار می برد. این دو کشور دارای مشکلات لاینحلی هستند، اما سطح عالی همکاری اقتصادی و خود عامل پیوستن عربستان سعودی به طرح چینی «یک اتحاد، یک راه»، نشان می دهد که امکانات واقعی برای کاهش اختلافات سیاسی فراهم می باشد.

در حال حاضر، سعودی ها از امکان توسعه روابط گسترده با روسیه سخن می گویند و همچنین، آنان اعلام می کنند که از امکان سرمایه گذاری در بهره برداری و استخراج نفت در قطب شمال، احداث جایگزینی برای طرح کوتوزوفسکی در مسکو، همکاری در سرمایه گذاری در دیگر عرصه ها، خرید تسلیحات از روسیه و غیره برخوردار هستند.

برای ایجاد انگیزه جدید در روابط دو جانبه، تمامی مقدمات فراهم شده اند: شرکت «روس اتم» یادداشت تفاهم همکاری متقابل در عرصه احداث نیروگاه های اتمی را امضا کرده و شرکت راه آهن روسیه با طرف سعودی پیرامون احداث خطوط راه آهن مذاکره کرده است. در این زمینه، راه اندازی مشترک ماهواره های سعودی با کمک موشک های روسی نیز مطرح است.

اما، هدف از تمامی اینها، کاهش اختلافات و بیش از همه، این است که روسیه بتواند، در شرایطی این مشی خود در مقیاس منطقه ای را اجرایی کند که روابطش با تهران تاثیر منفی خود را بر روابط روسیه با ریاض نشان ندهد.

برای مثال، اکنون از ارسال موشک های «تایفون» به سعودی ها سخن در میان است و از مدتها پیش، ارسال تکنیک زرهی روسیه نیز در دست بحث و بررسی است. اما، فکرش بکنید: ارتش سعودی ها مجهز به تسلیحات امریکایی، بریتانیایی و فرانسوی هستند و این به معنای آن است که این ارتش نیازی به تجدید و نوسازی ندارد و دلیلی نیز به آن نیست. روابط با امریکا، هنوز سنگ زیر بنای سیاست خارجی عربستان سعودی است.

در آنصورت، چرا آنان به سلاح ما نیاز دارند؟ آیا آنان می خواهند این تسلیحات را خریداری کرده و سپس، به فروش برسانند؟ می خواهند آنها را به آهن قراضه تبدیل کنند؟ مشخص نیست. «آنان به ما می گویند – اما، شما پولتان را می گیرید. مساله اصلی این است که این تسلیحات به ایران ارسال نشوند. ما هر آنچه را که شما می خواهید به ایران ارسال کنید، خریداری می کنیم تا ظاهرا، از آنها استفاده کنیم».

- آیا توافقات با ایران برای ما مهم تر است؟
- در حال حاضر، عربستان سعودی قدرت پیشرو در جهان عرب و جهان اسلام است. توسعه روابط با این جهان بدون برقراری روابط با این کشور غیر ممکن است. پوتین نیز این را می داند. بی جهت نبود که او زمانی، در راستای ورود روسیه به سازمان همکاری های اسلامی گام های فعالی برداشت و دیدارهای رهبران مناطق اسلامی روسی (از جمله، غدیراف و یوکوروی) با عربستان سعودی را تشویق می کند. ظاهرا، در کاخ کرملین همچنین، معتقدند که این مناطق می توانند به میدان سرمایه گذاری سرمایه گذاران سعودی در اقتصاد روسیه تبدیل شوند. روسیه در شرایط اعمال تحریم های اقتصادی، نیازمند جریان سرمایه گذاری های مکمل است.

- این کشور پادشاهی با روسیه چه اختلاف نظرهایی دارد؟
- البته، ما تلاش می کردیم، در امور داخلی یمن مداخله کنیم و از این جهت، گفته شده است که روسیه در بحران کنونی پیرامون قطر، باید از این کشور پشتیبانی می کرد. اما، خدا را شکر که ما چنین عمل نکرده ایم. مساله دیگر این است که بیزینس عربستان سعودی براساس الگوهای امریکایی عمل می کند. و این بیزینس قصد ندارد، با کمبودهای ما در این زمینه، سازگاری پیدا کند.

- شاه آل سعود دارای طرحی موسوم به «چشم انداز پادشاهی عربستان سعودی تا سال ٢٠٣٠ میلادی» است که هدف از آن – افزایش بودجه که به موازات افت نرخ نفت کاهش یافته است، خارج شدن از زیر یوغ نفتی، تنوع سازی اقتصادی و تبدیل آن به پایگاه کار آفرینی کوچک و متوسط است. و این مورد نیز می تواند ما را به یکدیگر پیوند دهد؟
- بلی، اما فعلا، فقط از لحاظ تئوری. این که این دو کشور قادر به نابودی افسانه مقدس بودن نفت خواهند شد یا خیر، مساله بزرگی است.

نویسنده: ولادیمیر کوژمیاکین
منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت ارشاد به نقل از «آرگومنتی ای فاکتی» /  ٧ اکتبر ٢٠١٧

لینک اصلی: اینجا