بازنگری ترکیه و روسیه در نقش خود در سوریه

در تاریخ جنگ پنج ساله سوریه تغییر مواضع اندکی از سوی بازیگران اصلی وجود داشته است. اما تغییر موضع اخیر ترکیه، بزرگ ترین حامی شورشیان سوری، می تواند به عنوان یکی از این دوران ها تلقی شود. وقتی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، با نامه عذرخواهی خود در مورد سرنگون ساختن جنگنده روسیه در سال گذشته، تسلیم درخواست روسیه شد، چنین می توان نتیجه گرفت که شاید ترکیه قصد دارد تا موضع خود درباره سوریه را ملایم تر سازد.
  
آنکارا، بعد از سال ها اتحادهای نامنسجم، [فرصت های] تجاری از دست رفته و افزایش حملات نظامی، در حالی احساس انزوا می کند که با شورش داخلی کُردها و داعش دست و پنجه نرم می کند. اعلام آشتی با اسرائیل در این هفته نشانه دیگری است که این کشور می خواهد روابطه گسسته خود را ترمیم کند.

خبرگزاری آر آی ای روسیه به نقل از مولود چاوش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه گزارش داد بعد از دیدار روز جمعه با سرگئی لاوروف، همتای روس خود، گفته است، آنکارا و مسکو باید با هم همکاری کنند و برای بحران سوریه راه حل سیاسی پیدا کنند. البته، دیپلمات ها نگران هرگونه تغییر مسیر سریع ترکیه و روسیه هستند، دو قدرت خارجی که از قرار معلوم در رابطه با تداوم خونریزی در سوریه نقش اساسی ایفا می کنند. ترکیه مرزهای جنوبی خود را به روی شورشیانی که با حکومت اسد می جنگند، باز نگه داشته، مرزی که رگ حیاتی شورشیانی بوده است که با حکومت اسد مبارزه می کنند. روسیه نیز از طریق حملات هوایی خود در حمایت از رژیم اسد به یک نسبت نقش مهمی ایفا می کند.

اما حرکت ترکیه برای آشتی، بعد از حمله انتحاری در فرودگاه بین المللی اصلی ترکیه که به مرگ ٤٣ نفر منجر شد، انتظار می رود شتاب بیشتری پیدا کند. مقامات ترکیه حمله به فرودگاه را به داعش نسبت داده اند، گروه جهادی که در بحبوحه هرج و مرج جای پای خو را در سوریه محکم ساخت و از مرز نفوذپذیر ترکیه برای گسترش شبکه خود استفاده کرده است. روزنامه های طرفدار دولت ترکیه به ظاهر مقدمات کار این تغییر موضع ترکیه را آماده می سازند.

مروه اورس، خبرنگار روزنامه صباح، روز پنج شنبه نوشت، «[تداوم] عملیات مرگبار تروریستی در داخل ترکیه، آنکارا را تحت فشار قرار داده که الویت های خود را تغییر دهد و سیاست سوریه ای خود را - که بیشتر بر اساس اصول انساندوستانه استوار بود - کنار بگذارد. آرون اشتاین از شورای آتلانتیک در واشنگتن می گوید، ترکیه قصد دارد «اهداف خود در سوریه را محدودتر سازد» الویت نخست ترکیه این خواهد شد که رقبای کرد را تحت کنترل در آورد و داعش را تضعیف کند - اهدافی که می تواند برای نیل به آنها انتظار حمایت از روسیه را داشته باشد، به شرط آنکه از درخواست تغییر رژیم در سوریه دست بردارد.

مقامات روسیه چنین استدلال می کنند که مسکو به اسد گره نخورده و هدف اش حفظ کشور سوریه و مبارزه با تروریسم است. مسکو از اسد که نیروهای او در ماه های اخیر، علی رغم حمایت روسیه، نتوانسته اند قلمروهایی از دست دشمن پس بگیرند، بسیار مأیوس شده است.

یک دیپلمات مستقر در سوریه نزدیک به روسیه با اشاره با چنین شناخت رو به رشدی که آمریکا و روسیه نمی توانند تا مهلت مقرر اول اوت، که خود تعیین کرده اند، به چارچوبی درباره سوریه دست یابند، گفت: «همه سرگرم بازنگری در موقعیت خود به سر می برد، چون همه ما می دانیم توافق صلح سوریه ای در کار نخواهد بود».

ترکیه در ضمن از واشنگتن، متحد شماره یک خود، که در نبرد با داعش، از نزدیک با نیروهای کُرد سوری مرتبط با حزب غیرقانونی کارگران کردستان، همکاری می کند، خشمگین است. کُردها، بزرگ ترین گروه قومی بدون کشور، هستند که در کشورهای ترکیه، سوریه، ایران و عراق پراکنده اند. اکثر این کشورها هراس دارند که شبه استقلالی که کُردهای سوریه به دست آورده اند موجب ظهور جنبش های جدایی طلبانه شود.

آنکارا پیش از آنکه حرکت دیپلماتیک علنی خود را آغاز کند، در خلوت اقداماتی انجام می دهد. دیپلمات ها می گویند، آنکارا هم اکنون از طریق الجزایر با سوریه کانال پنهانی برای گفتگو درباره کُردها باز کرده است. به ادعای شخصیت های مخالف نزدیک به رهبران مخالف حکومت سوریه، ترکیه هفته پیش از معذرت خواهی از روسیه، نشست مخفیانه ای را بین رهبران مخالف سوری و نمایندگان مسکو سازماندهی کرد.

اما باید گفت که ایجاد تغییرات ناگهانی دشوار خواهد بود و بعضی از مقامات معتقدند که تنش زدایی روسیه - ترکیه حول منافع اقتصادی متمرکز خواهد بود. یک دیپلمات غربی گفت: «این بدین معنا نیست که آنها با هم دوستان صمیمی می شوند بلکه سعی خواهند کرد روابط بازرگانی خود را از سر گیرند. این قدرت ها درک می کنند که می توانند دارای منافع سیاسی متضاد باشند و منافع اقتصادی خود را حفظ کنند.»

و این موضع به ظاهر متضاد نیز غیر طبیعی هم به نظر نمی رسد. بسیاری از حامیان خارجی رقیب یکدیگر در سوریه، با وجود پیشبرد نبردهای نیابتی خود در این کشور، اما روابط اقتصادی خود را حفظ کرده اند. برای مثال، روسیه روابط اقتصادی خود با عربستان سعودی، حامی مخالف بزرگ دیگر [در جنگ سوریه] را تقویت کرده است و این در حالی است که آنکارا و تهران، با وجود پشتیبانی از جناح های مخالف در سوریه، پیوندهای تجاری خود را حفظ کرده اند.

مواضع مخالف روسیه و ترکیه در سوریه به پیش از مناقشه ای که از ماه نوامبر در نتیجه سرنگون کرد جنگنده روسی توسط نیروی هوایی ترکیه پدید آمد، باز می گردد. اما روسیه بعد از آن حادثه تحریم هایی را علیه این کشور اعمال کرد که به اقتصاد ترکیه ضربه سنگینی وارد کرده است. اما روسیه اعلام کرد که بعد از معذرت خواهی آنکارا، مسئله [تجدید نظر درباره] تحریم ها را بررسی خواهد کرد.

چندین نفر از رهبران شورشیان سوریه نزدیک به ترکیه معتقدند که تنش زدایی تأثیر خواهد داشت. آنها همچنین تأکید می کنند، آن طور که بسیای از حامیان هراس دارند، این مسئله آرمان آنها را به خطر نخواهد انداخت. عزالدین السلامه رئیس گروه به نام فاستقم کما امرت، رهبر گروه شورشی گفت: «در رابطه با کُردها و شورشیان سازش و امتیازاتی در میان خواهد بود ..... اما ترک ها به طور کامل از مخالفت با رژیم اسد دست نخواهند کشید چون این اقدام به نفع اهداف راهبردی آنها نیست».

بعضی از رهبران مخالف به طور خصوصی می گویند گروه های اسلام گرای تندرو مورد حمایت ترکیه شاید بیش از همه در معرض تأثیرات ناشی از هرگونه تغییر موضوع هستند. آنها می گویند، ترکیه به تازگی مسئول اطلاعاتی خود در زمینه سوریه را از کار برکنار ساخت. نشانه ای که شاید نشان می دهد که در حال فاصله گرفتن تندروهایی است که پذیرای هیچ گونه توافقی یا رژیم اسد نیستند.

یکی دیگر از فرماندهان سکولار مخالف گفت: «من به واقع از این وضعیت راضی هستم. شاید لازم باشد که اسد را برای دوران گذار نگه داریم....اما این شاید بدین معنا باشد که ترکیه به سمت میانه روها بازگردد».

نویسنده: اریکا سالامون و کاترین هیل
منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت ارشاد به نقل از «فایننشال تایمز» / 2 ژوئیه 2016

لینک اصلی: اینجا