مثلث فریب ایران، روسیه و اسرائیل

ایران در شرایط پیچیده منطقه ای خواستار برقراری روابطی بهتر با مسکو حتی در زمانی است که روس ها عملیات اطلاعاتی مشترک خود را با اسرائیل در سوریه گسترش داده اند. بر اساس این گزارش، علی لاریجانی رئیس پارلمان ایران از دیرباز از حامیان برقراری روابطی بهتر با روس ها بوده است. از این رو، سخنان اخیر او در گفتگو با خبرگزاری ایتارتاس روسیه که در آن از «گرایش ایران به سوی شرق و به ویژه به سوی روسیه سخن گفت»، جای تعجب ندارد.   

اما روابط ایران با همه قدرت های بین المللی در نتیجه تغییرات در منطقه بیش از پیش مهم شده است. توافق هسته ای ژوئیه گذشته ایران با قدرت های جهانی از جمله با «شیطان بزرگ» به بهبود روابط دیپلماتیک با هاله هایی از ابهام کمک کرد. در این میان، شمار کمی از هم پیمانان قاطع یا دشمنان قسم خورده وجود دارند. از نظر ایران، روسیه یک هم پیمان راهبردی در حمایت از بشار اسد رئیس جمهور سوریه محسوب می شود.

روسیه همچنین یک شریک در ارتباط با شکل دهی به بازار جهانی گاز محسوب می شود زیرا تهران و مسکو ذخایر گازی عظیمی در اختیار دارند. اما ایران و روسیه در عین حال اختلافات مهمی نیز با یکدیگر دارند. حتی با آن که روسیه بر سر انرژی هسته ای با ایران قرارداد دارد -روسیه تأمین کننده انرژی برای نیروگاه بوشهر، تنها نیروگاه عملیاتی ایران، محسوب می شود و همچنین در حال مذاکره با تهران برای احداث هشت نیروگاه دیگر است-، اما این کشور نه مانع از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال دو هزار و شش شد و نه متعاقبا، جلوی اعمال تحریم ها علیه ایران را گرفت.

لاریجانی در سال دو هزار و پنج، در تلاش برای نزدیک شدن به مسکو، نخستین سفر خود را طی دو سال به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به روسیه انجام داد و بر این باور بود انجام این سفر می تواند جلوی ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و اعمال تحریم علیه تهران را بگیرد. در ژانویه سال دو هزار و شش، با پدیدار شدن چشم انداز ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، لاریجانی در مصاحبه ای در تهران در گفتگو با من -نویسنده- اعلام کرد ایران در تلاش برای یافتن فرصت هایی به منظور انجام غنی سازی اورانیوم در خاک مسکو است.

لاریجانی با انتقاد از کشورهای غربی در ارتباط با سندی به دست آمده از یک دانشمند سرکش پاکستانی به نام عبدالقدیر خان -که نشان دهنده طراحی تسلیحاتی بود-، اعلام کرد:‌ «اگر می توانید کسی را در جهان پیدا کنید که می تواند با یک صفحه و نیم صفحه اطلاعات بمب بسازد، ما او را طلا می گیریم.» اما تلاش های لاریجانی برای نزدیک شدن به مسکو موثر واقع شد. یکی از مقامات رژیم ایران بعدها به من گفت که پس از آن که روسیه از اعمال تحریم علیه ایران حمایت کرد، آیت الله علی خامنه ای -رهبر معظم ایران- رویکردی منفی در قبال لاریجانی پیدا کرد و این موضوع می تواند یکی از دلایل جایگزین شدن لاریجانی با سعید جلیلی در اکتبر سال دو هزار و هفت باشد.

یک دهه بعد، توافق نامه هسته ای ژنو امکان برقراری روابطی نزدیک تر را بین ایران و روسیه فراهم کرد و مسکو هم اکنون می گوید سامانه دفاع موشکی اس سیصد را در اختیار ایران قرار خواهد داد، اقدامی که به نظر می رسد بر اساس تحریم های سازمان ملل متحد، ممنوع است. تهران و مسکو همچنین در زمینه حمایت از بشار اسد رئیس جمهور سوریه در یک جبهه قرار دارند و مستشاران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه مستقر هستند و روسیه نیز حملات هوایی در حمایت از اسد در سوریه انجام می دهد و شمار محدودی از نیروهای خود را نیز در این کشور مستقر کرده است.

اما حتی در سوریه نیز، این دو کشور اختلافاتی با یکدیگر دارند و یکی از این اختلافات مهم بین ایران و روسیه ریشه در روابط نزدیک مسکو با اسرائیل دارد، اسرائیلی که تهران می گوید هرگز آن را به رسمیت نخواهد شناخت. زمانی که روسیه بمباران مواضع شورشیان مخالف اسد را در ماه سپتامبر آغاز کرد، احتمال تشدید تنش ها با اسرائیل زیاد بود زیرا خود اسرائیل با توجه به نگرانی در ارتباط با هم پیمانی اسد با حزب الله -که یک گروه شبه نظامی لبنانی است که اسرائیل در سال دو هزار و شش با آن وارد جنگ شد- برخی مواضع در آن سوی درگیری را در سوریه هدف قرار می داد.

یوسی آلفِر تحلیل گر سابق موساد اخیرا در گفتگو با من گفت «هماهنگی» بین روسیه و اسرائیل در سوریه نشانه «یک پیشرفت راهبردی مهم در خاورمیانه» محسوب می شود. آلفر همچنین گفت: «زمانی که نیروی هوایی روسیه در سواحل علوی نشین سوریه مستقر شد، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نخستین مقام خارجی بود که برای دیدار با پوتین به روسیه سفر کرد.» او افزود: ‌«نتانیاهو به آنها گفت ما با شما هماهنگ خواهیم شد. شما اقدام به بمباران می کنید، ما نیز برای قطع روند انتقال تسلیحات برای حزب الله برخی مواضع را بمباران می کنیم.»

بزرگترین موضوع حساس بین روسیه و اسرائیل مربوط به پرواز هواپیماهای روسی بر فراز منطقه تحت کنترل اسرائیل در جولان بود اما دو طرف آماده اتخاذ اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع حادثه ای مشابه سرنگونی جنگنده روسی توسط ترکیه در ماه نوامبر بودند. آلفر گفت:‌ «ما هواپیماهای سوری را که بر فراز جولان پرواز می کنند سرنگون می کنیم نه هواپیمای روسی را.» او افزود از آنجایی که چنین حوادثی تنها ظرف چند ثانیه رخ می دهند، هماهنگی های لازم در این باره به صورت موثری انجام شده است.

آلفر در کتاب خود با نام «پیرامون» به بررسی دکترینی پرداخته است که بر اساس آن، اسرائیل همواره در پی یافتن هم پیمانانی برای خود در خاورمیانه از جمله با ایران قبل از سال هزار و نهصد و هفتاد و نه بوده است. او در این کتاب می نویسد در یکی از نشست ها در موساد در سال هزار و نهصد و هفتاد و نه ، که موضوع آن کشتن آیت الله خمینی (ره) بود، شرکت کرده است. او در کتاب جدید خود با نام «پایانی برای درگیری ها وجود ندارد»، در تلاش برای احیای موضوعاتی در درگیری ها بین اسرائیل و فلسطینیان پرداخته است که به گفته او به فراموشی سپرده شده اند.

او در این کتاب به بررسی روابط اسرائیل با کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی پرداخته است که با اسرائیل در ارتباط با ایران نگرانی هایی مشترک دارد. او در گفتگو با من اعلام کرد:‌‌ «ما هرگز در سطح کنونی همکاری هایی راهبردی با همسایگان عرب خود نداشته ایم؛ با مصر بر سر غزه و سینا، با اردن در ارتباط با سوریه و عراق، با سعودی ها در ارتباط با ایران و داعش.»

او همچنین گفت:‌ «ما در زمینه موضوع فلسطین تحت فشار قرار نداریم و این امر سبب می شود موضوع فلسطین موضوعی فوری نباشد.» آلفر بر خلاف بسیاری از کارشناسان در این باره خشنود نیست. او بر این باور است که تغییرات جمعیتی در کرانه باختری اشغالی در حال تضعیف فرصت ها برای راه حل ایجاد دو کشور است. آلفر همانند لاریجانی به روسیه چشم دارد. او در کتاب بعدی خود قصد دارد به روابط اسرائیل و مسکو در دوران شوروی سابق بپردازد.

نویسنده: گرت اسمیت
منبع: خبرگزاری صدا و سیما به نقل از «گاردین» / 25 آوریل 2016

لینک اصلی: اینجا