آیا اقدام نظامی روسیه در سوریه «جنگ مقدس» است؟

پاسخ کلیسای ارتدوکس روسیه به این سئوال مثبت است. تصور اینکه کلیسا در برابر جنگ سوریه، موضعی جنگ طلبانه بگیرد، برای بسیاری در غرب امری بسیار غریب به نظر می‌رسد. اما، آنطور که اسقف اعظم وسولود چاپلین، شناخته‌شده‌ترین سخنگوی کلیسای ارتدوکس می‌گوید این کلیسا نسبتی با غرب ندارد. او می‌گوید: "این تصور که کلیسا و حکومت باید از هم جدا باشند، از مشخصه‌های تمدن ارتدوکس نیست. این از مشخصه‌های غرب است."  
 
کلیسای ارتدوکس روسیه که چندان در غرب شناخته شده نیست و درک نشده، در هزار سال گذشته منبع اصلی هویت معنوی روسیه بوده است. اگرچه این کلیسا توسط کمونیستها بسیار به نابودی نزدیک شد، اما از آن زمان بازگشتی مقتدرانه داشته و دوباره به پشتوانۀ ایدئولوژیک کرملین بدل شده است. با تقویت این رابطه، کلیسا حالا با ارتش نیز نسبت پیدا کرده است.

رسانه‌های روسیه مرتباً عکسهایی از کشیشان در حال تبرک کردن تسلیحات این کشور، از جمله هواپیماها، نشان می‌دهند و همزمان کشیشان ارتدوکس در اکثر واحدهای نظامی حضور دارند. و حالا، کلیسای ارتدوکس مشتاقانه از مداخلۀ نظامی روسیه در سوریه حمایت می‌کند. جنگی که یکی از کشیشان ارتش آن را "جنگ مقدس علیه تروریسم" خوانده است.

این کشیش می‌گوید: "روسیه بارها توسط تروریستها مورد حمله قرار گرفته است. این یک جنگ مذهبی نیست، جنگ مسیحی و مسلمان نیست، اما برای ما جنگ علیه تروریسم مشخصاً جنبۀ معنوی هم دارد."
 
"رومِ سوم"
کلیسای ارتدوکس که ارتباطهای عمیق تاریخی با جوامع رو به افول مسیحیان در خاورمیانه دارد، از فرار انبوه مسیحیان عراق پس از حملۀ آمریکا شدیداً نگران بود. وقتی که تقریباً پنج سال پیش آتش جنگ در سوریه شعله‌ور شد، کلیسا شروع به لابی کردن با کرملین کرد تا دولت روسیه موضع قوی‌ای در دفاع از مسیحیان سوریه، که 10 درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند، اتخاذ کند. کارشناسان معتقدند که اصرار کلیسا مطمئناً در تصمیم ولادیمیر پوتین برای دخالت مستقیم در جنگ سوریه نقش داشته است.
 
مسیحیت از طریق امپراطوری بیزانس که نیمۀ شرقی امپراطوری باستانی روم محسوب می‌شد، به روسیه آمد. سپس کلیسای ارتدوکس روسیه زمام مسیحیت شرقی را در دست گرفت، و مسکو خود را "رم سوم"ای قلمداد کرد که وظیفۀ خطیرش حفاظت از مومنان مسیحی‌ای بود که در خاورمیانه و حالا تحت حاکمیت مسلمانان زندگی می‌کردند. تا جایی که اعلامیه سال 1853 نیکلاس اول که حمایت از مسیحیانی را که تحت حکومت امپراطوری ترکان عثمانی، که آن زمان سوریه و ارض مقدس را هم شامل می‌شد، زندگی می‌کردند حق روسیه خوانده بود، زمینه‌ساز جنگ کریمه شد و این کشور را در برابر ترکیه، بریتانیا و فرانسه قرار داد.
 
یوسیف دیسکین، رییس کمیسیون امور بین ادیان در اتاق عوام روسیه است. اتاق عوام یک شورای جامعۀ مدنی نیمه رسمی در کشور روسیه است. او می‌گوید: "تزارهای روس و کلیسا قرنها روابط نزدیکی با مسیحیان خاورمیانه داشت و حمایت از آن را حق خود می‌دانستند و از آشکار کردن آن ابایی نداشت. این جزیی از وجدان تاریخی ماست. اما امروز تنها کلیسا نیست که از سرنوشت اقلیت مسیحی در سوریه آشفته شده، بلکه بخش بزرگی از جامعۀ روسیه چنین نگرانی‌ای دارند."
 
تعیین اینکه حمایت علنی کلیسا از جنگ روسیه در سوریه، تا چه حد بر حمایت افکار عمومی این کشور از این جنگ تاثیر داشته دشوار است. اما نظرسنجی حاکی از آنند که پس از نزدیک به دو ماه از مداخلۀ نظامی روسیه در سوریه، بیش از نیمی از مردم همچنان از جنگ هوایی پشتیبانی اما می‌کنند، اما دو سوم مردم مخالف فرستادن نیروهای زمینی روسیه به سوریه هستند.
 
گریگوری کرتمن، از کارشناسان بنیاد افکار عمومی، می‌گوید: "میزان اعتماد به کلیسا بسیار بالا است. تنها افراد مذهبی نیستند که می‌گویند به کلیسا اعتماد دارد، بلکه حتی اشخاصی که به دین اعتقاد ندارند نیز به کلیسا اعتماد دارند و به آن به عنوان نیرویی مثبت در جامعه نگاه می‌کنند."
 
"مبدا و مقصد همه چیز"
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اکثریت بزرگی روسها به دین باور دارند؛ در واقع بیش از 80 درصد از روسها خود را دین‌دار می‌دانند. حدود 70 درصد روسها مسیحی ارتدوکس هستند و مابقی از یکی از ادیان رسمی این کشور، یعنی اسلام، یهودیت یا بوداییت، پیروی می‌کنند. در مقابل روسهای بسیار کمی زحمت به طور منظم به کلیسا رفتن را به خود می‌دهند. چاپلین می‌گوید که این رقم 30 درصد است، اما سایر کارشناسان رقم 5 درصد را دقیق‌تر می‌دانند.
 
چاپلین اما معتقد است که روسها چه به کلیسا بروند و چه نروند، ایمان دینی وجدانشان را به خصوص در ارتباط با خاورمیانه شکل می‌دهد. او می‌گوید: "بسیاری از مسیحیان، نه فقط روسها، خارومیانه‌ را گذرگاه تاریخ جهان و مبدا و مقصد همه چیز می‌دانند. اتفاقاتی که آنجا رخ می‌دهد، برای مردم بسیار جذاب است."
 
کلیسای از طریق شورای رسمی ارتباط میان ادیان و راههای دیگر، به صورت مرتبط با سایر اقلیتهای دینی در ارتباط با جنگ در سوریه تبادل نظر می‌کند. چاپلین اصرار دارد که پیروان همۀ ادیان در رابطه با خطر افراطی‌گری اسلامی و نیاز به مبارزه با آن نظری یکسان دارند.
 
او می‌افزاید که علیرغم سقوط هواپیمای مسافربری روسیه در صحرای سینا به وسیلۀ بمبی که تروریستها در آن کار گذاشته بودند و اسفناک و بزرگ بودن این فاجعه، تغییری در مسیر و روش ایجاد نخواهد شد. او می‌گوید: "نمی‌شود با تروریسم جوری جنگید که انگار بازی کامپیوتر است. در جنگ واقعی، جنگ بدون تلفات پیش نمی‌رود. این جنگ واقعیت زمانۀ ما شده است."
 
صدای بلند کلیسا
چاپلین این موضوع را که کلیسا به دنبال بازیافتن نقش خود در دوران تزارها به عنوان مبلغ اصلی ایدئولوژی حکومت است، رد می‌کند. اما قبول دارد که کلیسا به صورت علنی برای سیاستهای دلخواهش لابی می‌کند؛ نه تنها در جنگ سوریه بلکه در مورد مسائل داخلی‌ای نظیر سقط جنین و آموزشهای دینی در مدرسه و "بی‌بندوباری پوششی" زنان روس نیز کلیسا به دنبال اعمال نفوذ بر نظرات دولت است.
 
در دوران پوتین، دولت برای راضی نگه داشتن کلیسا تلاشهای زیادی کرده است و هزاران ساختمان و دارایی‌های مذهبی را که در شوروی سابق ضبط شده بودند، به این نهاد بازپس داده است.
 
دهها سازمان عمومی ایجاد شده‌اند تا دیدگاه‌های کلیسا را وارد عرصۀ مباحث سیاست عمومی کنند و فعالیتهای آنان باعث تغییر به سمت محافظه‌کاری در جامعۀ روسیه در مسائل متنوعی از حقوق همجنسگرایان گرفته تا استانداردهای هنری شده است. چاپلین می‌گوید: "بعضی مردم می‌گویند که کلیسا فقط باید در مورد مسائل مربوط به روحانیت باشد و نباید در مورد مسائل سکولار صحبت کند. اما ما بر این عقاید میراث شوروی فائق آمده‌ایم."
 
منتقدان می‌گویند که مسئله چه جنگ سوریه باشد و چه مدیر بیمارستان شدن کشیش‌ها، رشد قدرت سیاسی کلیسا منبع نگرانی شدید است. نیکلای سوانیدزه، تاریخدان و از چهره‌های مشهور تلویزیونی، می‌گوید: "در بخش اعظم تاریخ روسیه، کلیسا شریک کوچک حکومت بوده و در خدمت منافع حکومت عمل کرده است. الان وضعیت دارد خیلی به آن دوران شبیه می‌شود."

نویسنده: فِرِد وییر   
منبع: فرارو به نقل از «کریستین ساینس مونیتور» / 23 نوامبر 2015

لینک اصلی: اینجا