پوتین در راه دمشق

به محض اینکه می گوید، عمل می کند. رییس جمهور روسیه، که صبح روز چهارشنبه، 30 سپتامبر، به سختی توانست موافقت مجلس دومای روسیه را برای "به کار گیری نیروهای مسلح خارج از خاک آن کشور دریافت کند"، رسماً اولین اسکادران از هواپیماهای جنگی خود را بر فراز سوریه علیه مواضع دولت اسلامی، در استان های حمص و حماء در شرق سوریه به پرواز درآورد.   به نیروی هوایی آمریکا هم که یک سال است در رأس ائتلاف هوایی با هزاران عملیات بمباران بی حاصل قرار دارد، اخطاری کمتر از یک ساعت داده شد.

واکنش شدید، در صحن مجمع عمومی سازمان ملل متحد، پس از تدارکات وسیع نظامی و تهاجم دیپلماتیک، نشانه بازگشت روسیه به کانون حوادث خاورمیانه است. البته، بدون شک، تلاش مضاعفی برای نجات دمشق، متحد در حال زوال خود نیز محسوب می شود...

از نظر سرگئی ایوانف، رییس دفتر ریاست جمهوری روسیه، که از چراغ سبز و اتفاق آراء مجلس دومای روسیه در زمینه "جنگ با تروریسم" شادمان بود، موضوع صرفاً اجابت درخواست کمک نظامی فوری بشار اسد، رییس جمهور سوریه است که حکومتش برای عقب راندن حملات شورشیان اسلام گرا، در موضع ضعف بود- از جمله علیه خلیفه عراقی- سوری داعش، و در مقیاسی کمتر، علیه کسانی که خود را ارتش آزاد سوریه می خوانند. ایوانف، تأکید می کند ابتکار روسیه – که در حال حاضر به حملات هوایی محدود است- موقتی بوده و در چارچوب "موازین حقوق بین الملل" صورت می گیرد.

پاتریک بدووان، وکیل، ( در مصاحبه با روزنامه لوموند 29 سپتامبر 2015 میلادی) با کنایه گفت نظامیان روسیه بی تردید ، احتیاط لازم را برای اجتناب از حمله به مناطق پر جمعیت، غیرنظامیان و غیره... به عمل خواهند آورد، اما، بدون شک، آمریکا و فرانسه هم که بدون کسب اجازه از مقامات قانونی کشور سوریه، و بدون مصوبه سازمان ملل متحد، و بهانه "دفاع مشروع" که از منظر حقوقی قابل دفاع نیست و حتی به نوعی سوء استفاده از قوانین و مقررات محسوب می شود، در آسمان سوریه حضور عملیاتی دارند.

در نتیجه، دلیلی وجود ندارد که عملیات هواپیماهای رافائل فرانسه در شرق سوریه، مسؤول مستقیم سوء قصدها و حملات در سراسر خاک سوریه باشد یا حتی منافع فرانسه را- هر چه که باشد- مورد ملاحظه قرار دهد، حتی اگر داعش فرانسه را به دلایل متعدد در سال های اخیر "شیطان" جدید خوانده باشد یا این که افراد مسؤول سوء قصدهای اخیر در فرانسه، بعضاً در مناطق تحت تصرف داعش، زندگی کنند.

دفاع از خود در فرانسه
رییس جمهور روسیه، در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، ابتکار حملات هوایی فرانسه در سوریه را "نقض حقوق بین الملل" توصیف کرده و "استنباط دفاع مشروع" فرانسه را به باد انتقاد گرفت. پوتین، فراموش می کند که خود نیز با ضمیمه کردن خاک کریمه یا حمایت از جدایی طلبان شرق اوکراین" این حقوق را نادیده گرفته است. و باز فراموش کرده است که حکومت سوریه ای که وی از "مشروعیت" آن حمایت می کند، بر بخش ناچیزی از خاک کشور، تسلط دارد.

این واقعیتی است که مسکو، دیگر حاضر نیست آنچه را که یکبار شاهد آن بوده است تحمل کند. بار قبل به موجب قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال 2011 میلادی، که جواز برقراری منطقه پرواز ممنوع برای دفاع از مردم لیبی، را صادر کرد، فرانسه، انگلیس و آمریکا تا مرز جنگ علیه حکومت لیبی و برنامه ریزی برای قتل معمر قذافی، رهبر آن کشور، پیش رفتند.

مقاله لوموند دیپلماتیک اوت 2014 میلادی، به قلم ژان پینگ با عنوان "باید خلیفه را کشت"، مرور کنید. به نظر سرگئی ایوانف، وقتی روسیه اعلام می کند که پیوسته به سهم خود نوعی دفاع مشروع پیشگیرانه را – برای مقابله با جرج دبلیو بوش در دوران ریاست جمهوریش، یا به طور مثال، فرانسه در حال حاضر، مد نظر داشته است-"موضوع صرف توجه به اهداف جغرافیای سیاسی یا رفع خواسته هایی نیست که ما به طور مرتب شرکای غربی مان را متهم به آن می کنیم، بلکه مسأله منافع ملی روسیه مطرح است".

ارجاع آن هم بدون شک به هزاران نفر از شهروندان روس یا اتحاد جماهیر شوروی سابق؛ به ویژه چچنی ها است که زیر پرچم داعش می جنگند و مسکو از بازگشت آنان به منطقه بیم دارد و پوتین، رییس جمهور نیز روز چهارشنبه، پس از نخستین دور حملات هوایی آن کشور در سوریه، به آن اذعان داشت: هدف من از حملات هوایی"کاستن از سرعت پیشروی تروریست هاست، پیش از آن که به ما نزدیک شوند".

در تمام جبهه ها
معلوم است که پوتین، رییس جمهور روسیه، از ماه ها پیش به این فکر بوده و در آغاز با طرحی نظامی شروع کرد که با اعزام نیرو و تجهیزات نظامی به مدیترانه شرقی همراه شد که پیشینه آن را به طور غیر رسمی به دهه 70 میلادی، باز می گردد:
• حرکت ناوهای جنگی به سوی سواحل سوریه، از مبداء دریای سیاه(که از سال 1970 میلادی، امکانات لنگرگاهی در بندر نظامی طرطوس داشته و تنها راه دریایی روسیه به مدیترانه است و تنها پایگاه روسیه خارج از قلمرو اتحاد جماهیر شوروی سابق بود)؛
• اعزام نیرو از طریق فرودگاه لاذقیه (حداقل 500 نفر)، هواپیماهای شکاری بمب افکن (حدود سی فروند)، بالگردها و تانک ها؛
• ارسال صدها چادر، یک مرکز کنترل هوایی سیار، سیستم های پدافند هوایی، که همگی برای ایجاد و حفاظت از این پایگاه هوایی جدید ضروری هستند؛
• استقرار پنهانی مربیان ، "مستشاران" و کارشناسان اطلاعاتی در قالب "نیروهای ویژه"،
• تحویل سریع تجهیزات نظامی مورد نیاز حکومت سوریه ( هواپیماهای بدون سرنشین، نفربرهای زرهی) و مهمات؛
• ایجاد مرکز اطلاعات منطقه ای در بغداد.

همچنین، مسکو، با موفقیت در صدد ابتکار در عرصه دیپلماتیک نیز هست، تا خود را در کانون وقایع نگاه دارد:
• از اوایل ماه اوت، سرگئی لاورف، طرح ائتلافی بزرگ تر با امید ایجاد قطب متحد نیروی زمینی ضد داعش را با پیوستن ارتش سوریه مطرح کرد ( که منافع جان کری، همتای آمریکایش را هم تأمین می کرد)؛
• ریاست جمهور روسیه با همه طرف ها از جمله، عراقی ها، ایرانی ها، و حتی اسراییلی ها (هنگام دیدار نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل از مسکو، در ماه اوت) مشورت می کند تا "ساز و کاری هماهنگ" ایجاد کند تا ازهرگونه رویارویی یا حادثه بر فراز آسمان سوریه، میان دو کشور اجتناب شود)؛
• به رسمیت شناختن هر چه بیشتر داعش، به عنوان دشمن اصلی حکومت سوریه- که بسیار منفورند- نزد مخاطبان روسیه ، به عنوان یک بازیگر، و حتی به عنوان متحد اجتناب ناپذیر در "جنگ علیه تروریسم"؛

• مجمع عمومی سازمان ملل متحد که پوتین ده سال بود در نشست سالانه آن حضور نداشت قطعنامه ای را البته نه به اتفاق آراء برای گسترش ائتلاف ( برای دفاع از بشار اسد) به تصویب رساند که همین امر برخی از اعضای گروه ائتلافی به سرکردگی آمریکا را که خود در سوریه سرگرم عملیات نظامی هستند به شدت نگران ساخت.
• و سرانجام، خیلی زود، اولین دور بمباران های روسیه، در میان مردم واکنشی بیشتر سیاسی پیدا می کند تا نظامی(همان طور که سری اول حملات هوایی فرانسه، روز یکشنبه گذشته، داشت).

احساس مثبت
با اقدامات مسکو، موج انتقادها و سرزنش ها در عرصه بین المللی اوج می گیرد: حتی اگر این روزها در نیویورک، مسأله همداستانی با ولادیمیرپوتین که به نام "جنگ علیه تروریسم" به حمایت واقعی از بشاراسد، توصیه می شود، طرف غربی بیشتر موضع "نه اسد، نه داعش" را می پذیرد: دولت فرانسه سرانجام به این نتیجه رسید که خلیفه، به طور قطع دشمن شماره یک است.

مسأله آینده حکومت اسد در اولویت دوم طرح قرار دارد، حتی اگر فرانسویان، با هماهنگی آمریکایی ها، روی گزینه حذف اسد پافشاری کنند– "که عامل اصلی بحران است و در نتیجه نمی تواند جزیی از راه حل باشد"، همان طور که فرانسوا اولاند، روز دوشنبه، 28 سپتامبر، از تریبون سازمان ملل متحد اعلام کرد:"نمی توان هم زمان با قربانیان و جلاد، تعامل داشت". به اعتقاد جان کری نیز ‌"تا زمانی که بشاراسد در دمشق، در رأس قدرت باشد، فیصله دادن قضیه داعش، میسر نخواهد بود".

در هر صورت، با ورود هواپیماهای جنگی روسیه به عرصه بحران سوریه، نا دیده گرفتن وزنه مسکو در حل و فصل بحران عراق و سوریه، دشوار خواهد بود. در هفته های اخیر، اکثر مفسران بر سقوط وضعیت "اخلاقی" مبتنی بر "احساس مثبت" یا صرفاً سیاسی (که به ویژه پاریس و واشنگتن، نماد آن محسوب می شوند) تأکید دارند، و به عنوان سیاست های عملگرایانه ، می پذیرند که دیگر نمی توان روسیه را از این بحران کنار گذاشت.

علاوه بر فرصت های از دست رفته سال 2013 میلادی، (زمانی که پاریس پیشنهاد مداخله علیه دولت سوریه به اتهام استفاده از سلاح های شیمیایی را مطرح کرد، و با امتناع آمریکایی ها مواجه شد) از زمان حملات ائتلاف که ناکارآمد تلقی می شوند، این احساس که یک سال را از دست دادیم، ملموس تر شده است.

پیش بینی نامطلوب
پا به میدان گذاردن روسیه، حتی با "ائتلاف تکراری" یک روزه، با تنش هایی که از 30 سپتامبر و اولین دور حملات هوایی روسیه، به وجود آمده است، نمی تواند صحنه سوریه را تحت تأثیر قرار دهد: در حالی که وزیر دفاع در مسکو، از ده ها سورتی پرواز و حملات نقطه زنی بر روی هشت موضع داعش در استان حمص و حماء خبر می دهد، منابع مخالفان میانه رو سوریه تأکید دارند که خطوط آن ها است که به وسیله هواپیماهای روسیه، در بخش هایی که یک سال است از داعش باز پس گرفته شده اند، هدف قرار می گیرند... نظامیان روسیه نیز به سهم خود بر روی اهداف تعیین شده از سوی ارتش سوریه حمله می کند، موضوعی که اطمینان خاطری برای ائتلاف ندارد.

جان کری، تأکید می کند حملات روسیه را "در صورتی که واقعاً مواضع داعش را هدف قرار دهند، می پذیرد، اما "در صورتی که داعش و القاعده را هدف نگیرد" نمی پذیرد. این امر ضرورت هماهنگی هایی که روسیه و آمریکا باید حداقل در باره موارد فنی مد نظر قرار دهند، را بدون شک از همین امروز، قابل پیش بینی می کند تا در آینده در حریم هوایی سوریه برای یکدیگر مزاحمت ایجاد نکنند و خطر " اشتباه"، "تیر خودی " یا "خسارت های جنبی" رخ ندهد...

ستاد ارتش آمریکا، که با رویدادهای اخیر کریمه و شرق اوکراین، به خشم آمده است، از عملیات زمینی نیروهای ویژه روسیه در پوشش حمایت از ارتش متزلزل سوریه، واهمه دارد، چون این عملیات می تواند کار را برای عملیات هواپیماهای ائتلاف، سخت تر کند.

سلاح های زیادی آماده شلیکند
ناتو، نیز متأثر از این تحرکات و ارسال تسلیحات، نیروهای روسیه را به ایجاد "چتر حفاظتی" در مدیترانه شرقی" متهم کرد، به ویژه، در حومه پایگاه اسد در لاذقیه. فیلیپ بریدلاو، ژنرال آمریکایی، فرمانده عالی نیروهای ناتو در اروپا، روز 28 سپتامبر، در واشنگتن و در مقابل گروه واکنش سریع مارشال فوند آلمان، اعلام کرد: "من گروه دولت اسلامی را ندیدم که هواپیمایی به پرواز درآورد تا نیاز به استقرار موشک های SA-15 یا SA-22 و یا "شکاری بمب افکن های پیشرفته" باشد".

وی تأکید می کند (...) این تجهیزات پیشرفته با گروه دولت اسلامی هیچ سنخیتی ندارد. ژنرال بریدلاو، ادامه می دهد "در تبلیغات پوتین و روس ها در سوریه، اصل حمایت از حکومت اسد به ویژه در مقابل دشمنانش و همه آن هایی که به این دشمنان کمک می کنند، قابل ملاحظه است". "ما تا حدودی نگرانیم ببینیم که روس ها در شمال مدیترانه "منطقه غیر قابل دسترس" ایجاد کنند، زیرا، این اقدام در ماهیت به معنای بر هم زدن توازن عملیات هوایی در منطقه است".

در مقابل، به طوری که نیویورک تایمز می نویسد ( به نقل از فیگارو 7 سپتامبر)، ولادیمیر پوتین، با نگرانی از آینده سیاسی سوریه، سلاح های بسیاری برای شلیک خواهد داشت: " روسیه، به امید نفوذ نظامی در سوریه، می تواند در موضعی بسیار قدرتمند برای پیاده کردن الگوی دلخواه آتی خود و متحدانش در تقسیم قدرت، قرار گیرد". اما همه این ها مشروط است به...

نویسنده: فیلیپ لی ماری
منبع: اداره کل مطبوعات خارجی وزارت ارشاد به نقل از «لوموند دیپلماتیک» / 1 اکتبر 2015

لینک اصلی: اینجا