چالش در روابط روسیه و ترکیه (بر سر سوریه)

روند عملیات روسیه در سوریه باعث پیچیدگی روابط دو کشور شده است که پیش از آن نیز به خاطر اختلاف نظرات شان بر سر سرنوشت بشار اسد، رهبر سوریه، تیره شده بود. رجب طیب اردغان، رئیس جمهور ترکیه، در ارتباط با جریان تجاوز هواپیماهای روسیه به حریم هوایی ترکیه، مسکو را تهدید کرده که احتمال دارد «دوستی مانند آنکارا» را از دست بدهد. در این میان، در ناتو اعلام کرده اند که رویداد مربوط به هواپیماهای روسی در ترکیه «اتفاقی» نبوده است.   تلاش های دولت روسیه برای سر و سامان دادن به اوضاع، از راه ارتباط دادن حضور هواپیماهای روسیه در آسمان ترکیه، به وضعیت نامساعد جوی، باعث کاهش خشم مقامات ترکیه نشده که مسکو را تهدید به مداخله ناتو در این کشور کرده اند.

در این میان، براساس خبرهای رسیده برای نشریه «کامرسانت»، فعلا این رویداد در روابط روسیه - ترکیه تاثیری نداشته است: تمامی دیدارها و از جمله، در سطوح عالی، قرار است طبق برنامه انجام پذیرند. دیروز، جنجال مربوط به تجاوز هواپیماهای روسیه به حریم هوایی ترکیه در مسیر سوریه و رهگیری هواپیمای نظامی روسیه توسط هواپیماهای جنگنده ترکیه، بعد از انتشار بیانات انتقاد آمیز از سوی دستگاه رهبری ترکیه و دبیر کل ناتو و همچنین، بیانات اشتون کارتر، رئیس پنتاگون، در خصوص «اقدامات غیر مسئولانه و غیر حرفه ای» نیروی هوایی روسیه، با قوت بیشتری مطرح شد. براساس خبرهای منتشره از سوی ناتو، در روزهای 3 و 4 ماه اکتبر، دو فروند هواپیمای «سوخوی – 30» و «سوخوی – 24»روسیه، حریم هوایی ترکیه را نقض کردند. اما در مسکو، فقط یک مورد از این خبر را تایید کردند.

مقامات روسی تلاش کردند از شدت وخامت اوضاع بکاهند. دیروز، وزارت امور خارجه روسیه همچنان پافشاری خود بر نسخه خبری منتشره از سوی وزارت دفاع روسیه در روز دوشنبه، را ادامه می داد. براساس این نسخه، در روز 3 ماه اکتبر، هواپیمای روسی «سوخوی – 30» «به خاطر نامساعد بودن شرایط جوی»، فقط برای چند ثانیه وارد حریم هوایی ترکیه شده است. دیروز، آناتولی آنتونوف، معاون وزیر دفاع روسیه، حتی، نمایندگان وزارت دفاع ترکیه را به مسکو دعوت کرد «تا برای رفع سوء تفاهم ها، مساله را بحث و بررسی کنند» که احتمال دارد در نتیجه اقدامات هواپیماهای روسیه در سوریه به میان آید.

اما، دلایل مسکو مقبول واقع نشد: مخالفان اشاره کرده اند که «اتفاقی بودن» پروازهای هواپیماهای روسیه در نزدیکی مرز سوریه - ترکیه را قبول ندارند. دیروز، مشخص شد که در رابطه با این رویدادی که در روزهای آخر هفته گذشته رخ داد، آندری کارلوف، سفیر روسیه در ترکیه، در روز شنبه برای دومین بار برای ارایه توضیحات، به وزارت امور خارجه ترکیه احضار شد. در وزارت امور خارجه ترکیه اعلام کرده اند که روسیه «باید برای هرگونه اقدام ناخوشایند خود پاسخ گو باشد». رجب طیب اردغان، رئیس جمهور ترکیه، نیز اشاره کرده که احتمال دارد، اقدامات روسیه به عنوان حمله به کشورش تعبیر شود. به گفته رهبر ترکیه، و اما حمله به ترکیه مساوی است با حمله به کل ائتلاف آتلانتیک شمالی. در این میان، وی هشدار داد که مسکو با خطر «از دست دادن دوستی مانند آنکارا» مواجه شده است.

در ناتو به طور کلی از این موضع ترکیه حمایت کرده اند. ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو، با رد نسخه خبری وزارت دفاع روسیه در خصوص اتفاقی بودن این رویداد، «هر دو مورد از نقض حریم هوایی ترکیه» توسط روسیه را «غیر قابل قبول»، «بسیار جدی» و «خطرناک» خوانده است. به گفته وی، برای ناتو، در خصوص این رویداد، «توضیحات کافی» ارایه نشده است و در حال حاضر، این سازمان احتمال استفاده از محور ارتباطی نظامی خود با روسیه را بحث و بررسی می کند. گفتنی است که خط ارتباطی از طریق شورای روسیه– ناتو، به خاطر وجود اختلافات در رویکردهای روسیه و غرب در قبال مناقشه در اوکراین، بلوکه شده بود.

خبر پرواز هواپیماهای روسیه در ترکیه، موضوع بحث و بررسی وزیران امور خارجه ناتو در دیدار روز 8 ماه اکتبر، در بروکسل خواهد شد که طی آن، عملیات نظامی روسیه در سوریه و نگرانی اعضای ناتو «از افزایش حضور نظامیان روسی» در این کشور نیز بحث و بررسی خواهد شد. و اما در مسکو، این واکنش ناتو، به عنوان بخشی از «جنگ خبری غرب علیه روسیه» ارزیابی شده است. الکساندر گروشکو، نماینده دائمی روسیه در ناتو، اعلام کرده که «از رویداد مربوط به نقض حریم هوایی ترکیه، برای جذب ناتو به این جنگ استفاده شده است».

احتمال دارد که این رویداد، باعث سردی روابط روسیه و ترکیه شود که وجود اختلاف نظرات پیرامون مناقشه سوریه بین دو کشور نیز هنوز عامل جدی در شدت گیری آن می باشد (آنکارا خواهان برکناری پرزیدنت بشار اسد است که مسکو از آن حمایت می کند). در این میان، براساس خبرهای رسیده برای نشریه «کامرسانت»، رویداد مربوط به نقض حریم هوایی، در جریان برگزاری دیدارهای تعیین شده در آینده نزدیک، تاثیری نداشته است. در سفارت ترکیه به نشریه «کامرسانت» خبر دادند که در ماه جاری، قرار است، سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، با فریدون سینیرلی اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، در چارچوب کار گروه طرح راهبردی مشترک و «در آستانه دیدار دو جانبه ای در سطح عالی» دیدار کند. منابع نشریه «کامرسانت» اشاره کرده اند: «اگرچه، هنوز تاریخ برگزاری آنها اعلام نشده است، اما این دیدارها انجام خواهد شد».

روابط تجاری ترکیه و روسیه طبق معمول فعالانه رو به توسعه است، اما در روزهای اخیر، اجرای پروژه های بزرگ بین دولتی متوقف شده است. برای نمونه، در پی منتفی شدن طرح احداث خط لوله South Stream ، شرکت «گاز پروم» و آنکارا در خصوص احداث گزینه مختصر تر آن، «جریان ترکیه» به توافق رسیدند که حداکثر توان آن، تا 63 میلیارد متر مکعب ارزیابی شده است. در حقیقت، یاران فقط در خصوص یک خط لوله با توان 16 میلیارد متر مکعبی به توافق رسیده اند که راه اندازی آن، می تواند در تامین نیازهای داخلی ترکیه ثمر بخش باشد. اما چشم انداز افزایش ظرفیت آن، همچنان مبهم می نماید. تمام بهار سال جاری، مذاکرات مربوط با دشواری و همراه با اختلافات ادامه داشت و دیروز، آلکسی میلر، مدیر شرکت «گاز پروم»، در نهایت اعلام کرد که روسیه حاضر نیست، بیش از دو خط لوله احداث کند.

افزون بر آن، شرکت «گاز پروم» عملا، از افزایش حجم ارسالات خود به ترکیه از طریق خط لوله Blue Stream نیز امتناع کرده است: در روزهای اخیر، اعلام شده که حجم آن، به جای 3 میلیارد متر مکعبی که پیش از این اعلام شده بود، فقط تا 1 میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت. دیگر پروژه ها نیز با دفع وقت پیش می روند. در سال جاری، مهلت بهره برداری از نخستین بلوک «نیروگاه اتمی آکویو» که توسط روسیه احداث می شود، به پایان رسید – در حال حاضر، با اعلام این که علت آن، «وجود مشکلات فنی» بوده است، قرار است، در سال 2022 میلادی، این نیروگاه راه اندازی شود. در آستانه برگزاری انتخابات، مخالفان اعلام کرده اند که بازبینی توافقنامه پیرامون احداث نیروگاه اتمی را درخواست خواهند کرد، اما فعلا، پیشرفت جدی در این رویکرد حاصل نشده است.

نویسنده: ماریا یفیمووا و ناتالیا سکارلیگینا
منبع: اداره کل مطبوعات خارجی وزارت ارشاد به نقل از «کامرسانت» / 7 اکتبر 2015

لینک اصلی: اینجا