آیا روسیه و ایران اسد را رها خواهند کرد؟

از رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، نقل شده که روز دوشنبه گفته است ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، ممکن است آماده «کوتاه آمدن» درباره حمایت از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، باشد. اردوغان گفته است پوتین «دیگر اعتقادی به حمایت بی پایان روسیه از اسد ندارد. من معتقدم پوتین می تواند اسد را از سر باز کند.» روسیه یکی از وفادارترین حامیان اسد بوده است و برای این حمایت دلایلی دارد.   مسکو خواهان ادامه دسترسی اش به بندر طرطوس در آب های گرم است و همیشه تصریح کرده است که از تغییر رژیم تحت رهبری آمریکا در خاورمیانه با توجه به سابقه عراق و لیبی حمایت نمی کند.

تغییر موضع روسیه در مورد اسد مهم است. اما آیا این خوش خیالی است؟ اردوغان رژیم اسد را در هر فرصتی تقبیح می کند. آیا او با امید به تضعیف اسد سعی می کند حرف دهان پوتین بگذارد؟ این طور به نظر نمی رسد. یک مقام ارشد آمریکا و یک دیپلمات مامور در مسکو هر دو به «ان بی سی نیوز» گفته اند به کسی فراتر از اسد فکر می شود. مقام آمریکایی درگیر در شکل دهی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه می گوید: «روسیه به دیگر گزینه ها می نگرد.»

به گفته ی یک دیپلمات ساکن مسکو که تبعه ی یکی از کشورهای متحد آمریکا است: «روس ها دیگر به اسد به عنوان تنها گزینه نگاه نمی کنند. آن ها انعطاف بیشتری در این باره نشان می دهند. دولت روسیه به پذیرش یک راه خروج مثل یک دوره گذار شش ماهه برای اسد تمایل نشان می دهد. اما بعد چه؟ کرملین می خواهد بداند نقشه راه چیست، گام بعدی به چه مسیری منتهی می شود و بعد چه خواهد شد؟»

اما روس ها تنها حامی قدرتمند اسد نیستند.

مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود می گوید: «پرسش اینک ایرانی ها هستند. حال که دینامیک روابط ایران با غرب بر سر مساله هسته ای تغییر کرده است آیا آن ها به ادامه حمایت از اسد اصرار می ورزند یا انعطاف بیشتری نشان خواهند داد؟» به گفته ی این دیپلمات بعضی در واشنگتن به الگوی عراق نگاه می کنند: سیاستمدار مورد علاقه ایران در راس قدرت بود ولی آن ها توانستند بدون از دست دادن نفوذشان خروج او از قدرت را تحمل کنند: «به نمونه نوری مالکی نگاه کنید. ایران بر حضور او در قدرت اصرار داشت تا این که خودش را با عراق بدون مالکی تطبیق داد.»

دلایل حمایت تهران از اسد بسیار متفاوت از دلایل مسکو است. جمهوری اسلامی به سوریه به عنوان بخشی از حوزه نفوذش و یک سنگر دفاع حیاتی برای جبهه شیعه نگاه می کند؛ هر چند ایران و سوریه قرائت مشابهی از اسلام شیعه ندارند. اگر روسیه و ایران هر دو تور نجات شان را از زیر اسد جمع کنند، رژیم در دمشق به شدت تضعیف خواهد شد. در آن صورت تنها حامی اسد حزب الله لبنان خواهد بود.

مقام آمریکایی می گوید: «حزب الله متوجه شده است که جنگ در سوریه بدتر از انتظار بوده است. حزب الله بیشتر به خواست ایران در سوریه است.» وبسایت روزنامه اسرائیلی یدیعوت احرونوت در تیر ماه گزارش داد که حزب الله حدود ۱۳۰۰ جنگجویش را در سوریه از دست داده است. تعهد حزب الله به سوریه بسیار بزرگتر از منافع این معامله برایش بوده است. روسیه، ایران، و حزب الله، هر سه، چون آمریکا و اروپا منافع مشترکی در تضعیف داعش دارند. بزرگترین عامل جذب نیرو توسط داعش جنگ سوریه است. ریشه جنگ را خشک کنید تا ریشه داعش خشکیده شود.

برای داعش ایران شیعه مذهب دشمنی ابدی و دائمی است. روسیه نگران شمار فزاینده مردمی است که از جمهوری های داغستان، چچن، و اینگوشتیا برای جنگ به سوریه می روند و جهاد را برای سرزمین هایشان به ارمغان می آورند. حزب الله هم خواهان پایان یافتن غیرضروری تلفات نیروهایش در سوریه است. مقام آمریکایی اصرار دارد که مباحثات بر سر سوریه پس از اسد در «مراحل آغازین» است و «ممکن است چنان بدون پیچ خم پیش نرود.»

مقام آمریکایی می گوید در ظاهر یک توافق بر سر خروج اسد از قدرت ساده است: روسیه و ایران حمایت خود را از اسد و اطرافیانش که دستانشان از همه بیشتر به خون آلوده است  متوقف می کنند. به گفته یک دیپلمات روس، اسد و همکاران نزدیکش به احتمال زیاد بدون دردسر با تضمین مصونیت به یک کشور سوم منتقل خواهند شد. خروج اسد می تواند در را به روی گفتگو با اپوزیسیون سوریه در جهت تشکیل یک دولت جدید بگشاید. یک دوره گذار تعیین خواهد شد. بسیاری از عناصر اصلی رژیم قبلی حفظ خواهند شد. عفو عمومی برای هر دو طرف صادر می شود. تعهدات مالی برای بازسازی سوریه داده خواهد شد. توافق بر سر یک گذار سیاسی از سوی سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای بین المللی مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

در میدان نبرد، آمریکا، روسیه، ایران، و دیگر کشورها می توانند به جای رقص کابوکی فعلی در نبرد با داعش در کنار هم به جنگ داعش بروند. آیا جواب می دهد؟ دشوار خواهد بود، اما گذشت سال ها زمان بدون مشاهده نوری در انتهای تونل شرایطی را ایجاد کرده که هر سو سویی می تواند مهم باشد.

نویسنده: ریچارد اِنگل
منبع: صدای امریکا به نقل از «ای بی سی نیوز» / 4 اوت 2015

لینک اصلی: اینجا